Spring naar de content

‘De vrije wil bestaat niet’

Denk niet dat we straks bij de verkiezingen zelf uitmaken op wie we stemmen. Onze keus wordt niet bepaald door vrije wil, maar door emoties en onbewuste invloeden. Aldus hersenonderzoeker Victor Lamme (1959). ‘Iederéén stemt met zijn onderbuik.’

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Redactie

De titel van uw boek, ‘De vrije wil bestaat niet’, is nogal stellig. Maar wat bedoelt u er precies mee?
“De discussie over vrije wil is al eeuwenoud. Ik heb geprobeerd om aan de hand van praktische voorbeelden de lezer ervan te doordringen dat wat hij denkt dat de oorzaak is van de dingen die hij doet helemaal niet de werkelijke oorzaak is. Dat de echte oorzaak processen zijn die buiten het bewustzijn omgaan, en die weinig met rationeel denken te maken hebben. Basale emoties spelen bijvoorbeeld een veel grotere rol dan wat wij rationeel denken noemen.”

Dus vrije wil is eigenlijk meer een sociaal construct dan een wetenschappelijk feit?
“Inderdaad. Het komt voort uit het vermogen om informatie te communiceren en ook te bedenken of te voorspellen wat andere gaan doen. Wij zijn zeer sociale dieren. We hebben mechanismen in ons brein die ervoor zorgen dat we het gedrag van anderen kunnen begrijpen, en dat is ook de reden we evolutionair zo’n enorm succesvol dier zijn. Ik noem dat mechanisme ook wel onze kwebbeldoos, of Mart Smeets. Maar het gekke is dat we die mechanismes ook op onszelf zijn gaan toepassen, en op die manier onszelf proberen te begrijpen. Dat is dan nog tot daar aan toe, maar op een gegeven moment is er iets fout gegaan, in die zin dat we zijn gaan denken dat die verklaringen ook de oorzaak zijn van wat we doen. Dat is natuurlijk niet zo, het is juist precies andersom. Dat bewustzijn, die gedachten die we hebben over waarom we dingen doen, is iets wat er eigenlijk maar achteraan hobbelt. Dat blijkt uit talloze experimenten.”

Lees de rest van het artikel in HP/De Tijd van deze week