De fluwelen revolutie
Een traditioneel moslimmeisje moet als maagd het huwelijk ingaan en met bloed haar maagdelijkheid bewijzen. Over onderwerpen als incest en seksueel misbruik hoort ze te zwijgen. Maar toch is een kleine voorhoede Marokkaanse en Turkse vrouwen bezig met een voorzichtige seksuele revolutie. ‘Meisjes worden opgevoed met angst.’
Amina Benzean was nog niet officieel getrouwd toen ze haar maagdelijkheid verloor. Haar verloofde en zij waren door een imam in de echt verbonden en ze woonden al samen toen op een dag het hemelbed werd bezorgd dat ze hadden uitgezocht. En van het een kwam het ander.
Maar zo’n twee weken voor de officiële bruiloft betrapte ze haar verloofde met een andere vrouw. Ze sprak hem erop aan, hij gaf toe dat hij vreemdging, maar hij verwachtte dat de bruiloft gewoon door zou gaan. “Ik heb je ontmaagd, dus je móet wel met me trouwen,” zei hij. “Ik dacht het niet,” antwoordde Amina en ze blies de hele trouwerij af.
Amina’s vader vond dat ze gelijk had, maar haar moeder was in alle staten. “Je moet hem vergeven!” riep ze. “Je bent geen maagd meer. Denk aan de schande. De mensen gaan praten. Je vindt nooit meer een andere man.”
Een jaar later vond Amina toch een andere man. Ze maakte er geen geheim van dat ze geen maagd meer was, en hij zei dat hij het geen probleem vond. Maar de zeven jaar dat hun huwelijk duurde, kreeg ze bij elke ruzie steevast het hetzelfde verwijt naar haar hoofd. Ze was geen maagd geweest. Het huwelijk overleefde het niet.
“Ik draag het stigma nog steeds met me mee,” vertelt Amina. “Ik ben ongetrouwd, geen maagd meer en ik ben daar open over. Dat betekent dat mensen in mijn gemeenschap over me roddelen. Ik zal het wel met iedereen doen, zeggen ze.”
Amina Benzean is een uitzonderlijke vrouw. Dat ze als Marokkaanse haar huwelijk durfde af te blazen en open is over het verlies van haar maagdelijkheid is heldhaftig. Want nog steeds geldt in Marokkaanse en Turkse kringen maagdelijkheid als de grootste schat die een meisje bezit, en die moet ze beschermen alsof haar leven ervan afhangt. Soms hangt haar leven er daadwerkelijk van af. Of in ieder geval haar levensgeluk. Want wie haar maagdelijkheid voortijdig verliest, wordt gezien als losbandig en brengt schande over haar voltallige familie.
De familie-eer, de spil waarom het leven van traditionele Marokkanen en Turken draait, staat of valt bij de kuisheid van de vrouwelijke familieleden. Als die ter discussie wordt gesteld, is dat de grootste ramp die zo’n migrantenfamilie kan overkomen. Een familie zonder eer wordt uit de gemeenschap gestoten, dochters kunnen niet meer trouwen, als er een winkel is, blijven de klanten weg, en de mannen worden uitgelachen in het theehuis.
Er zijn meisjes vermoord omdat ze hun maagdelijkheid hadden verloren. Maar dat zijn extreme gevallen; meestal probeert de familie het vreselijke geheim weg te moffelen, een zogenaamde hersteloperatie te laten uitvoeren of het meisje terug te sturen naar het land van herkomst om te worden gekoppeld aan een minder goede partij, die genoegen wil nemen met een ‘geschonden’ bruid.
De meeste Marokkaanse meisjes hadden de trouwerij met de overspelige bruidegom door laten gaan om hun familie niet te schande te maken. Maar Amina trotseerde de traditionele opvattingen. Ze was daarin uitzonderlijk, maar ze is niet de enige. Steeds meer Marokkaanse en Turkse jonge vrouwen zetten vraagtekens bij de traditionele opvattingen over de seksuele vrijheden van de vrouw. Ze hebben daar tegenwoordig ook de ruimte voor: ze doen het vaak goed op school, maken carrière, zijn economisch zelfstandig.
Een voorhoede van vooral Marokkaanse maar ook Turkse jonge vrouwen is bezig op hun eigen manier een fluwelen seksuele revolutie te ontketenen. Maar die revolutie lijkt in geen velden en wegen op de seksuele revolutie die we in Nederland in de jaren zeventig meemaakten. Aan de eis van maagdelijkheid wordt vooralsnog nauwelijks getornd. Maar tal van heikele onderwerpen waarover tot nog toe werd gezwegen als het graf, zoals seksueel misbruik, verkrachting binnen het huwelijk en huwelijksdwang, stellen deze vrouwen tegenwoordig openlijk aan de kaak.
“Een grote groep moslimmeisjes vindt het belangrijk om als maagd het huwelijk in te gaan,” zegt Karima Ouchan, projectleider eergerelateerd geweld bij het Samenwerkingverband van Marokkaanse Nederlanders en lange tijd vertrouwenspersoon op een roc. “Ze ontlenen hun eigenwaarde aan hun maagdelijkheid. Dat is wat ze hun jeugd lang hebben meegekregen van hun familie: boven alles moeten ze maagd blijven. Het is een waarde die ze zelf ook willen doorgeven aan hun kinderen. Hun familie is bovendien heel belangrijk voor hen. Ze willen de banden met hun familie niet beschadigen door zich rebels op te stellen of zich andere normen eigen te maken. Verwacht dus geen emancipatie naar Nederlands model.” Maar er is wel degelijk een verandering gaande, volgens Ouchan. “Jonge migrantenvrouwen willen dat een aantal zaken bespreekbaar wordt. Ze durven tegenwoordig openlijk te praten over taboe-onderwerpen als eergeweld en incest. Ze pikken het niet langer dat slachtoffers van seksueel misbruik wordt verweten dat ze de familie te schande maken als ze vertellen wat er is gebeurd. Wij zijn bezig om met de vrouwencommissie van het Samenwerkingsverband van Marokkaanse Nederlanders een symposium te organiseren over seksueel misbruik. Een tijdje terug zou dat ondenkbaar zijn geweest. Waar wij voor pleiten, is dat iedere vrouw vrij moet zijn om met haar lichaam te doen wat zij wil. Of ze nu maagd wil blijven of seks wil hebben; niemand is de baas over haar lijf.”
Een andere groep Marokkaanse en Turkse vrouwen is in samenwerking met Nederlandse vrouwen bezig een andersoortig probleem aan orde te stellen: de onder migranten wijdverbreide misvatting dat het maagdenvlies een vlies is dat moet worden doorgeprikt en dat meisjes altijd bloeden als ze worden ontmaagd. Nog steeds moet een traditioneel migrantenmeisje bewijzen dat ze maagd is door te bloeden tijdens haar huwelijksnacht. En dat terwijl een groot percentage vrouwen niet bloedt bij de eerste geslachtsgemeenschap.
Wanneer een moslimmeisje niet bloedt in haar huwelijksnacht, kan dat dramatische gevolgen hebben. Het komt regelmatig voor dat migrantenmeisjes worden verstoten door hun bruidegom en familie omdat ze niet hebben gebloed. Het is voor die meisjes heel moeilijk nog een echtgenoot te vinden en ze worden door de gemeenschap met de nek aangekeken, terwijl ze misschien wel echt maagd waren op hun trouwdag.
Toen activiste Ines Balkema een grootscheepse actie begon tegen de ‘mythe van het maagdenvlies’ had ze totaal geen moeite met het vinden van Marokkaanse en Turkse medestandsters – sommigen mét hoofddoek. Samen met haar gaan deze vrouwen de boer op om overal in Nederland, van markten tot moskeeën, de boodschap uit te dragen dat lang niet alle maagden bloeden.
“Er hangt echt iets in de lucht,” zegt Balkema. “Migrantenvrouwen staan aan het begin van een doorbraak. Ze stellen nu openlijk dingen aan de orde die niet kloppen, terwijl hun moeders er nog het zwijgen toe deden of zelfs meehielpen de mythes in stand te houden. Er zijn trouwens ook mannen die zich achter hen scharen. Tijdens onze campagne sprak ik ook traditioneel uitziende moslimmannen aan op de mythes rond de maagdelijkheid, en tot mijn stomme verbazing reageerden ze heel modern en waren ze bereid onze petitie te tekenen.”
Ook de seksuoloog Cemil Bozkir, die veel migranten onder zijn patiënten telt, ziet dat jonge migrantenvrouwen meer openheid willen over seksualiteit. “Maar ik heb geen cijfers om die stelling op te baseren,” zegt hij. “Ik zie dat maagdelijkheid belangrijk blijft voor deze vrouwen, maar ze protesteren bijvoorbeeld wel openlijk over het feit dat jongens alle vrijheid krijgen om met seks te experimenten terwijl meisjes juist heel kort worden gehouden.”
Bozkir stuit in zijn praktijk regelmatig op de gevolgen die de eis van maagdelijkheid voor het seksleven van zowel vrouwen als mannen kan hebben. “De meisjes worden opgevoed met angst. Seks is een taboe. Ze horen hun hele jeugd lang dat jongens gevaarlijk zijn. Dat kan vaginisme tot gevolg hebben. Anderzijds kan het grote belang dat aan het bloeden van de vrouw wordt gehecht ook gevolgen hebben voor de man. Hij moet presteren tijdens de huwelijksnacht. Hij moet zorgen dat zijn bruid bloedt. Dat is een enorme druk die erectiestoornissen tot gevolg kan hebben. Het zou interessant zijn om uit te zoeken of erectiestoornissen vaker voorkomen bij migrantenmannen dan bij autochtonen.”
Volgens Bozkir is onwetendheid een groot probleem onder migranten – dezelfde onwetenheid komt hij overigens ook tegen onder streng gelovige Nederlanders. Laatst kreeg hij nog een Turks echtpaar over de vloer dat niet wist dat er zoiets bestond als een clitoris, laat staan waarvoor dat orgaan diende. Tijdens een voorlichtingsbijeenkomst met jonge Marokkaanse mannen vielen de monden open toen hij vertelde dat het maagdenvlies geen vlies is dat moet worden doorgeprikt en dat niet de maagden een strakke vagina hebben, maar de meisjes die vaak seks hebben gehad, want zij hebben hun bekkenbodemspieren getraind. Ook vertelde hij dat de afwezigheid van bloed tijdens de huwelijksnacht als oorzaak kan hebben dat de penis van de man te klein is. “Toen was het even stil.”
Bozkir signaleert tegelijkertijd dat de onwetendheid over seksualiteit onder migrantenvrouwen rap afneemt. “Thuis is seks misschien taboe, maar op internet kunnen ze overal lezen hoe het zit. En Turkse commerciële televisiezenders maken programma’s over seksualiteit. Het programma Mijn arts zond laatst een heel programma uit over vaginisme.”
“Er is echt een seksuele revolutie nodig onder migrantenvrouwen, en die zal er komen ook,” zegt Fati Benkaddour, schrijfster van het boek Hoe overleef ik Nederland? 99 ideeën voor Marokkaanse jongeren. In dit boek schrijft ze als een van eerste Marokkaanse vrouwen in Nederland dat ze het onzin vindt om een maagd als waardevoller te beschouwen dan een meisje dat seks heeft gehad. “Haal de illusie uit je hoofd dat maagd zijn gekoppeld is aan ‘waarde’. Waardevol zul je altijd blijven,” schrijft ze. Dat zijn radicale ideeën voor een jonge Marokkaanse vrouw, en die worden haar niet altijd in dank afgenomen. Maar Benkaddour laat zich nergens door weerhouden.
“We moeten maagd blijven, maar er zijn genoeg Marokkaanse meisjes die toch seks hebben voor het huwelijk,” vertelt ze. “Wij hebben het op één na hoogste abortuscijfer, waardoor denk je dat dat komt? Maar om zich te conformeren aan de traditionele opvattingen hebben ze bijvoorbeeld anale seks. Of ze gebruiken tijdens de huwelijksnacht een zetpil met nepbloed. Hun seksuele leven speelt zich af in een soort onderwereldje. Want als je geaccepteerd wilt worden door de gemeenschap en je wilt met een Marokkaanse man trouwen, dan heb je je te conformeren aan de maagdelijkheidseis. Ik denk dat het tijd is dat migrantenvrouwen met z’n allen opstaan en daar hardop eens een paar vragen over gaan stellen.”
Omwille van privacyredenen is de naam Amina Benzean gefingeerd.
Fati Benkaddour: Hoe overleef ik Nederland? 99 Ideeën voor Marokkaanse jongeren. Prometheus. €14,95.
Van Renate van der Zee verscheen dit voorjaar: Een meisje voor dag en nacht – Waargebeurd verhaal over een Marokkaanse vrouw die afrekent met haar jeugd. De Geus. €18,90.
In de islam wordt, in tegenstelling tot in het christendom, seks niet als iets zondigs maar als iets moois gezien, waar mannen én vrouwen van mogen genieten, met als voorwaarde dat de seks binnen het huwelijk plaats heeft. Van mensen die niet getrouwd zijn, eist de koran kuisheid, en die eis geldt zowel voor mannen als vrouwen.
Moslimvrouwen hebben recht op een goed seksleven, zo blijkt uit verschillende overleveringen waarin de profeet Mohammed ingaat op het belang van het voorspel. Zo zou hij bijvoorbeeld hebben gezegd: “Als iemand seks heeft met zijn echtgenote, dan moet hij niet als een vogel tekeergaan. In plaats daarvan is het beter als hij langzaam en vertragend is.” En: “Niemand van jullie moet als een dier geslachtsgemeenschap met zijn vrouw hebben. Er moet tussen de man en de vrouw een boodschapper zijn.” Toen hem werd gevraagd wat hij met boodschapper bedoelde, antwoordde hij: “Het betekent: kussen en lieve woorden.”
Een heel bekende uitspraak van de profeet is: “De beste van jullie zijn goed voor hun vrouwen.”
De profeet Mohammed was overigens met vele vrouwen getrouwd, maar slechts één van zijn vrouwen, Aisja, was nog maagd ten tijde van het huwelijk. In de Koran staat nergens dat een vrouw moet bloeden tijdens haar huwelijksnacht.
