Je bent rijp & je wilt wat

Sinds een paar jaar doet een nieuw type van zich spreken in het seksuele speelveld: de cougar. Met deze term (oorspronkelijke betekenis zwarte panter of poema) wordt een oudere vrouw aangeduid, globaal tussen de veertig en 65, die het aanlegt met een (veel) jongere man, de zogenaamde toy boy. Het type heeft het intussen tot de status van icoon gebracht, gezien de Amerikaanse tv-serie Cougar Town over gescheiden vrouwen die niet bij de pakken blijven neerzitten wanneer hun echtgenoten hen hebben ingewisseld voor jongere vrouwen, maar op hun beurt smakelijke hapjes verschalken. Een cougar is niet van plan zich te laten uitrangeren vanwege iets onnozels als leeftijd.

Mrs. Robinson uit The Graduate (1967) geldt nog steeds als schoolvoorbeeld. Een aantrekkelijke veertigplus vrouw, gespeeld door Anne Bancroft (ten tijde van de film 36 jaar), laat haar spiedend oog vallen op een bleue student (Dustin Hoffman, die een 21-jarige moest spelen, maar in het echt dertig was) en daagt hem op niet mis te verstane wijze uit. “Mrs. Robinson, you’re trying to seduce me, aren’t you?” stamelt de verzenuwde Hoffman wanneer zij uit haar jurkje is geschoten en haar glimmend zwart bekouste been voor zijn neus op en neer zwaait. Maar het is al te laat voor beraadslagingen over wat hier precies aan de hand is. Het volgende ogenblik verstrengelen de twee zich in een stomende seksontmoeting. De cougar heeft toegeslagen.

De seksuele revolutie was eind jaren zestig in volle gang en het ene taboe na het andere sneuvelde, dus ook relaties tussen oudere vrouwen en jongere mannen moesten eraan geloven. Toch was The Graduate minder grensoverschrijdend dan zich op het eerste gezicht liet aanzien. Op het eind van de film, wanneer Hoffman toch maar kiest voor de kraak-noch-smaak dochter en leeftijdgenote, ontpopt de verleidelijke moeder zich als een hysterische helleveeg, die in haar gefrustreerde wrok elke sympathie van het publiek verliest. Blijkbaar vereiste een happy end toch dat de vrouw werd gestraft voor haar onoirbare seksuele driften. Van een echte cougar zou je verwachten dat ze cool, calm and collected is, niet gaat zitten simmen over onvermijdelijk verlies, maar monter verder speurt naar de volgende prooi.

Het is de cougar immers eerder om seks te doen dan om liefde, en eeuwige trouw speelt al helemaal geen rol. Maar dergelijke onthechting (sommigen zouden de term cynisme gebruiken) ging duidelijk te ver binnen het panorama van seksuele scripts dat destijds voorhanden was. Seks zonder liefde werd door vrouwen alleen beoefend in de hoedanigheid van prostituée. Zomaar in het wild voor het eigen plezier was dat gedrag ondenkbaar, uitzonderingen daargelaten, zoals de achttiende-eeuwse tsarina Catharina de Grote, die in de loop van haar leven vele jonge adelborsten uitnodigde om haar sponde te delen. Haar laatste minnaar was veertig jaar jonger dan zij.

Bij mannen komt dit gedragspatroon veel vaker voor. In de afdeling ‘sociaal iets minder wenselijke allianties’ opereert sinds mensenheugenis het type Don Juan, dat alle vrouwen, jong en oud, versiert zonder zich emotioneel te binden. Al even klassiek is het type ‘oude snoeperd’, oudere mannen met (veel) jongere vrouwen.

De vrijheden die mannen zich konden permitteren werden enerzijds onder druk van feministen in de jaren zeventig met een scheef oog bekeken, anderzijds (door weer andere feministen) juist voor vrouwen bevochten. Het seksuele roofdier Don Juan en zijn slachtoffer werden allebei getherapeutiseerd; de een tot een zielig geval van bindingsangst, de ander tot een voorbeeld uit de categorie women who love too much (Robin Norwood), vrouwen met een gebrek aan eigenwaarde en een zelfopofferingssyndroom. Het ‘oude bok, groen blaadje’-fenomeen was daarentegen zo wijd verspreid dat er niet tegenop viel te therapeutiseren. Daarvoor waren de voordelen die beide partijen ondervonden te evident. Oude mannen genoten van de seks en werden bewonderd en benijd door de mannen in hun omgeving, wanneer ze met een jonge, mooie vrouw als arm candy ergens binnenkwamen. Jonge vrouwen plukten de vruchten van de status van hun oudere minnaars, zowel op geestelijk (leermeester-leerlingverhouding) als op materieel gebied (comfort, luxe, geld). De combinatie oudere man, jongere vrouw is een maatschappelijk gegeven waar feministische kritiek geen vat op heeft gekregen, hoe onrechtvaardig ten opzichte van oudere vrouwen deze mei-december verhoudingen ook mogen zijn.

Wanneer je de vijand niet op de knieën kunt dwingen, kun je proberen hem met gelijke munt terug te betalen, en in de voortgaande strijd tussen de seksen was dit ook lange tijd de boodschap van het slag feministen dat seksuele vrijgevochtenheid en onafhankelijkheid belangrijker vond dan mannen in het gareel brengen. Camille Paglia vond dat vrouwen tegen de maatschappelijke conventies in moesten opkomen voor hun eigen lustbeleving, en als middelbare vrouwen daar twintig jaar jongere jongens voor nodig hadden, des te beter. In theorie waren vrouwen sinds de uitvinding van de pil als betrouwbaar anticonceptiemiddel de baas over hun vruchtbaarheid en hield niets hen tegen om op de wijze van mannen hun seksuele plezier na te jagen.

Natuurlijk waren vrouwen nog steeds evolutionair-biologisch geprogrammeerd om uit te kijken naar een man die behalve aantrekkelijk ook geschikt was als vader voor het nageslacht – oftewel iemand die over kostwinnerspotentie beschikte – dus het opkomen voor de eigen lusten had minder prioriteit, vergeleken bij andere aspecten van een relatie die vrouwen ook in hun overwegingen moesten betrekken. Van een kalende leeftijdgenoot krijgt een 35-jarige vrouw misschien niet zulke zwemmerige ogen als van een 25-jarige bink, maar de kale zal ongetwijfeld een stabielere toekomst te bieden hebben.

Naarmate de echtscheidingscijfers stijgen (in Amerika liep in 2009 de helft van de huwelijken uit op een scheiding, in Nederland 35 procent), wordt het voor vrouwen in de tweede ronde wel steeds moeilijker om een man te vinden. Van de gescheiden mannen vindt tweederde vrij snel weer een nieuwe partner. Van de gescheiden vrouwen is dat slechts een kwart. Sinds jaar en dag verschijnen dan ook regelmatig artikelen in de vrouwenbladen en emo-glossy’s (Opzij niet uitgezonderd) die het ‘downdaten’ propageren als redmiddel voor single vrouwen. Met enige triomf wordt dan een drietal vrouwen opgevoerd die daadwerkelijk een veel jongere geliefde hebben genomen, of iemand van lagere maatschappelijke status, bijvoorbeeld een metselaar terwijl zijzelf manager zijn. Of, helemaal mooi, iemand die zowel in leeftijd als in status hun mindere is. De boodschap van deze succesverhalen: doe als deze verstandige vrouwen en schroef je eisen terug. Als je het geld toch al zelf verdient, heb je meer aan een jonge god in bed die ook nog wat huishoudelijke klusjes op zich neemt ,dan aan een veelverdiener met bijbehorende kapsones.

Eerlijk gezegd heb ik nooit zo geloofd in de strategie van het downdaten, omdat die mij te rationeel toescheen. Zo makkelijk laat het hart zich niet dwingen. Toch wijst de opkomst van de cougar op een verandering, althans op een uitbreiding van vrouwelijke strategieën om een man te verschalken. De rijpere vrouw die seksueel initiatiefrijk gedrag vertoont in het dagelijkse leven komt kennelijk frequent genoeg voor om er een woord voor te verzinnen. De voorloper van de cougar was de milf (mother I’d like to fuck), een afkorting afkomstig uit de tienerfilm American Pie, waarmee een jongen de seksueel aantrekkelijke moeder van een van zijn vrienden aanduidde. De milf was nog ouderwets passief, dat wil zeggen: het was de man of de jongen die door middel van de term de context seksualiseerde, maar de cougar speelt zonder voorbehoud de actieve rol. Een cougar schaamt zich niet voor haar seksuele verlangens en aarzelt niet om jonge jongens te verleiden, mochten die zich gevoelig tonen voor haar avances.

In Amerika hoort Madonna bij de uitgesproken cougars door haar relatie met iemand van twintig jaar jonger die Jesus heet. Filmsterren als Halle Berry, Demi Moore en Susan Sarandon hebben allemaal geliefden die tien of meer jaar jonger zijn dan zijzelf. In Nederland speelde Patricia Paay de voortrekkersrol met haar 25 jaar jongere Adam Curry. Of Linda de Mol (43) met haar nieuwe liefde Jeroen Rietbergen (36) eronder valt, is twijfelachtig – zeven jaar leeftijdsverschil is misschien te weinig. Ook Anouk (35) is eigenlijk te jong om voor cougar door te gaan, maar haar nieuwe liefde, Dox, is wel tien jaar jonger. Niet al deze verhoudingen zullen wintervast blijken (die van La Paay liep vorig jaar na 21 jaar op de klippen). Anderzijds hebben relaties tussen leeftijdgenoten óók een hoog mislukkingsrisico, dus kun je, vanuit het standpunt van de rijpere vrouw, voor zo lang het duurt net zo goed een jonkie nemen.

Dat vrouwen zich geleidelijk aan meer openstellen voor zowel jongere als sociaal lager geplaatste mannen is begrijpelijk. Ze moeten wel. Nog nooit zijn vrouwen maatschappelijk zo succesvol geweest, en de trend van vrouwen die mannen inhalen en overvleugelen zet nog steeds door. Op vwo/havo wordt zestig procent van de diploma’s door meisjes gehaald. Op universiteiten en hogescholen vormen meisjes de meerderheid in alle disciplines, behalve bij techniek en de zuiver exacte wetenschappen. In Amerika maken vrouwen een groter deel van de beroepsbevolking uit dan mannen. En van de vijftien werksectoren waarbinnen de komende tien jaar de meeste groei wordt verwacht, zijn er slechts twee waarin mannen de overhand hebben: beveiliging en IT. Toegegeven, in de raden van bestuur en onder professoren zijn vrouwen nog ondervertegenwoordigd, maar in alle beroepssferen domineren ze louter door hun aantallen de mannen. Meer dan vroeger lijken vrouwen te beseffen dat hun toekomstige geluk en welvaart (en die van hun kinderen) niet afhankelijk zijn van een man die ze moeten zien te scoren, maar van hun eigen potentie om geld te verdienen.

Wat nog niet wil zeggen dat het cougarschap een simpele methode is om in seksuele intimiteitsbehoeften te voorzien. Zoals uit de voorbeelden kan worden afgeleid, is dat niet voor de eerste de beste vrouw van middelbare leeftijd weggelegd. Susan Sarandon, Patricia Paay en dezulken moeten er heel wat voor doen: voortdurend maar trainen in de sportschool, heel goed letten op de calorieën, beetje botox hier, beetje liften daar, weinig drank, op tijd naar bed. Enfin, je hebt er al snel een (bijzonder saaie) dagtaak aan om zo presentabel te blijven dat je niet heel hard wordt uitgelachen door je prooi als je eenmaal je cougar move maakt. Voor gewone vrouwen die na het verlies van hun jeugd weinig natuurlijke sexyness meer overhouden, is daar geen beginnen aan. Toch ontplooien die gewone vijftigplus vrouwen met hun henna- haren, rimpelige decolletés en iets te dikke achterwerken op hun manier ook cougar-activiteiten; zij gaan naar West-Afrika of naar Egypte en laten zich versieren door aantrekkelijke, jonge locals.

Wie hier nu eigenlijk de prooi is, is ambigu. Aan de ene kant weten middelbare vrouwen die zo’n vakantiereis maken heel goed wat hun te wachten staat en hoe hun reputatie eruitziet. Ze weten best dat de beeldschone jongemannen die hen strelen en hun in het Frans of steenkool-Engels toefluisteren hoe mooi ze zijn op geld of emigratiekansen belust zijn, en waarschijnlijk op allebei. Aan de andere kant zijn de verleidingstactieken heel concreet en kunnen de vrouwen, als ze het een beetje handig aanpakken, wekenlang seksueel gerief bijtanken. Hun portemonnee opent deuren voor hen die in eigen land gesloten blijven. De kunst is om het hele gedoe als een spel te blijven beschouwen, waarbij een eerlijke uitwisseling plaatsvindt: de een krijgt seks, de ander krijgt geld. Hoe moeilijk dat is, blijkt uit de vele vrouwen die ervan overtuigd zijn dat zij met hun relatie een uitzondering vormen en dat Thierry of Amadou uit Mali hopeloos verliefd is geworden en zijn leven met haar wil delen – in Nederland natuurlijk. Zoveel vurige liefdesnachten moeten wel iets bewijzen. Het lichaam liegt toch niet?

Spijtig genoeg kan het lichaam voor vele karretjes worden gespannen en niet in de laatste plaats voor het karretje van de bedrieglijke liefde. Toch altijd weer dezelfde valkuil, waar vrouwen in terechtkomen. Vooralsnog komt het cougarschap weinig vrouwen vanzelf aanwaaien. Het lijkt gedoemd een marginaal fenomeen te blijven. Maar degene die er desondanks op staat om de bordjes van de natuur te verhangen roep ik vol sympathie toe: go, girl, go!