Spring naar de content

Leve de KVP!

Met het opblazen van ‘Bruin-1’ heeft de inmiddels uit de Kamer gestapte Ab Klink zijn eigen CDA in de kern geraakt. Maar een crisis is ook een kans. Maxime Verhagen, de katholiekste katholiek, zou weleens de voorman kunnen worden van een hele nieuwe partij. Nou ja, nieuw?

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Frans van Deijl

In de annalen van het CDA zal de zomer van 2010 ongetwijfeld een omvangrijk hoofdstuk beslaan. Niet alleen vanwege de ongekende nederlaag die de christen-democraten leden bij de Tweede-Kamerverkiezingen van afgelopen juni, maar vooral door het gedoe erna in de formatie. Bruin-1, zoals Volkskrant-columnist Bert Wagendorp het kabinet-Rutte met VVD, PVV en CDA noemde, stond al bijna op het bordes bij majesteit, toen het CDA in de persoon van onderhandelaar Ab Klink de spreekwoordelijke stekker uit de besprekingen trok. De kritische volgelingen van Klink die zich de afgelopen weken zo luidruchtig hadden geroerd, hielden zich nu gedeisd want het opblazen van Bruin-1 heeft het CDA verdeeld tot op het bot. Daar zal Klink’s vertrek uit de Tweede Kamer weinig aan veranderen.

De partij zal de komende, woelige periode aangrijpen om te herbronnen, zoals ze dat zelf noemen, en om na te gaan hoe diep de verschillen zijn. Vraag daarbij zal zijn of het CDA sinds de gedwongen fusie in 1980 van KVP, CHU en ARP – die partijen leden vooral van 1967 tot 1972 enorme verkiezingsnederlagen – wel ooit een eenheid is geweest. De zakelijke benadering van de kabinetten van Ruud Lubbers moge de ‘papen’ en de ‘mannenbroeders’ wellicht alle verleiding hebben ontnomen om de hete hangijzers & heikele kwesties bij de zogeheten bloedgroepen verder aan te dikken, en voor de eveneens pragmatisch ingestelde Balkenende gold min of meer hetzelfde, maar de recente gebeurtenissen tussen de katholiekste katholiek Maxime Verhagen en de protestantste protestant Ab Klink hebben aangetoond dat de partij die ideologische veenbrand nooit helemaal meester is geweest.
Misschien zou de uitkomst van de herbronning moeten zijn dat de verschillen ten aanzien van Geert Wilders en zijn gedachtengoed tamelijk onoverbrugbaar zijn en dat de partij beter gesplitst kan worden in een ‘groep-Klink’ en de overgebleven CDA-fractie. Voor beide groeperingen namelijk bestaat een achterban, en dus een reden van bestaan.

De ‘groep-Klink’ kan zich richten op de links georiënteerde protestanten die veelal in de noordelijke provincies wonen, die Trouw lezen (vroeger Hervormd Nederland), die lid zijn van de NCRV, zolang die omroep tenminste niet fuseert met de KRO, die nog steeds verrukt raken van een Willem Aantjes als die op televisie weer eens oreert tegen de lichtzinnigheid in het algemeen en die van het CDA in het bijzonder. Het zijn de mensen die in de eerste prille CDA-jaren vanwege allerlei evangelische redenen zwaar tegen de plaatsing van kernwapens waren en zich veel meer thuis voelden bij de pacifistische Evangelische Volkspartij en sommigen zelfs bij de PPR van de eveneens hevig worstelende Ria Beckers. In hun ogen stond regeren met de ‘duivelse’ Geert Wilders nagenoeg gelijk aan heulen met de nazi’s. Dat ze zich niet meteen bij aanvang van de onderhandelingen van hun partij met die verderfelijke PVV lieten horen, valt lastig te verklaren. Misschien waanden zij zich als beweging te klein of te onbeduidend, maar zodra Willem Aantjes zich meldde, Doekle Terpstra, Herman Wijffels en vooral Ruud Lubbers was de geest uit de fles en bleken zij met velen. En met nota bene onderhandelaar Ab Klink.

Het overgebleven CDA onder leiding van Maxime Verhagen richt zich puur op de rechtse kiezer, die katholiek is en in het zuiden woont. Brabant is booming, zeker economisch. Limburg is dat niet, maar electoraal zijn de gebieden rond Maastricht, Heerlen en Venlo zeer belangrijk. Onder dit deel van de oude CDA-achterban broeit het eigenlijk al sinds halverwege de jaren zestig. Voor die tijd zorgden de Limburgers en Brabanders er altijd voor dat de Katholieke Volkspartij bij verkiezingen steeds de grootste partij van Nederland werd. Maar vanaf ongeveer 1966, toen priesters massaal de kerk verlieten en huwden, toen ook uitgerekend de moderne bisschop Bekkers kwam te overlijden, raakten de katholieken op drift en verloren ze eigenlijk ook een beetje zichzelf. De katholieken stemden vervolgens op Hans Wiegel en maakten van zijn VVD een volkspartij – in Limburg vertwintigvoudigde het liberale stemmingspercentage tussen 1956 en 1974. Ook Joop den Uyl boekte zijn historische verkiezingsoverwinning in 1977 dankzij de kiezers in het zuiden. In de jaren tachtigXX waren het wederom de zuiderlingen die de SP van Jan Marijnissen maakten tot wat die partij thans is. En was het CDA bij de verkiezingen van 2006 in het zuiden nog de grootste partij, in juni 2010 waren de PVV en de VVD daar de grote winnaars.

CDA-fractieleider en onderhandelaar Maxime Verhagen heeft dat signaal opgevat als een roep van een substantieel deel van de achterban om een hard, rechts beleid (18 miljard bezuinigen, strengere straffen, afgeslankte ontwikkelingshulp, bouwstop nieuwe moskeeën) dat met een beetje goede wil ook nog wel uitgelegd kan worden als de wat robuuste vervolmaking van het normen- en waardenverhaal van de protestant Jan Peter Balkenende, dat toch vooral in goede bedoelingen is blijven steken.
Waar Klink en de zijnen afhaakten, daar viel Maxime Verhagen in de onderhandelingen met Geert Wilders steeds steun ten deel vanuit het katholieke zuiden. Op zaterdag 21 augustus sprak het CDA-Brabant op een extra ledenbijeenkomst ondubbelzinnig haar vertrouwen uit in de onderhandelaars Verhagen en, toen nog, Klink. En naar aanleiding van het vertrek vorige week van de laatste, zegt Hans Jansen, voorzitter van het CDA afdeling Brabant: “Onze opvatting is: wacht op het onderhandelingsresultaat en beoordeel dat daarna zeer kritisch.” Zover is het dus niet gekomen. Klink blies Bruin-1 op en daarmee wellicht ook zijn partij, die in de laatste peiling op nog maar vijftien zetels staat.

Maar een crisis is ook een kans, en wie weet is een afsplitsing de oplossing voor de ideologische weeffout die in het CDA zit. En een afsplitsing hoeft niet noodzakelijkerwijs te betekenen dat men het ‘huis’ verlaat. Partijvoorzitter Bleker zou eens aan Angela Merkel moeten vragen hoe zij en haar christenbroeders van CDU/CSU dat doen met een katholieke, oerconservatieve CSU alleen in het katholieke Beieren, en een wat gematigder CDU voor de rest van Duitsland. Dat werkt al decennialang goed. Vijf van de acht bondskanseliers in het naoorlogse Duitsland waren lid van deze combinatie.
Als dat te ingewikkeld is, dan kan het CDA altijd nog een voorbeeld nemen aan de katholieke radio-omroep in Hilversum die haar oude succesnummer Brandpunt dit televisieseizoen weer optuigt, en de Katholieke Volkspartij, de KVP, in ere herstellen.