Spring naar de content

De Eerste Kamer: spannender, opener en volkser dan ooit

Stoffig, besloten en intellectueel. De Eerste Kamer moet altijd vechten tegen deze, soms terechte, karikatuur. Al snel doemt dan de vraag op: waartoe is de Eerste Kamer op aarde? En daaruitvolgend: heeft de Eerste Kamer bestaansrecht? Deze week in de papieren HP/De Tijd een discussie die mogelijk ouder is dan het bestaan van de chambre de reflection zelf: moeten we het tweekamerstelsel niet eens afschaffen?

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Redactie

Voorlopig hebben we echter nog gewoon een Eerste Kamer en komen er verkiezingen aan. De Provinciale Staten verkiezen de leden van de Eerste Kamer op 2 maart. Het beloven spannende verkiezingen te worden vanwege een aantal tendensen.

Allereerst heeft de Eerste Kamer zelf deze week besloten dat de verkiezingen anders zullen plaatsvinden. Lijstcombinaties, verschillende stemmomenten en andere kiesongein zijn niet langer toegestaan. De verkiezingen van de Eerste Kamer waren en zijn wiskundesommen vanwege de honderden stemmen die met verschillende stemgewichten worden uitgedeeld. De partijkantoren van de grote partijen gaven gedetailleerde stemadviezen aan statenleden om de restzetels precies goed te laten vallen. Dat zal nu minder kunnen plaatsvinden, waarmee de laatste, misschien wel cruciale zetels, alle kanten op kunnen vallen.

Daarbij is de Eerste Kamer een plek waar altijd, in min of meerdere mate, politieke strijd aanwezig is. De taakopvatting staat niet beschreven in de Grondwet, maar is een gezamenlijke opvatting van de senatoren zelf. Het beoordelen van wetgeving hoeft niet enkel met een juridisch oog bekeken te worden. Deze week nog legde de Eerste Kamer nog een motie neer waarin een meerderheid zich uitsprak voor herziening van het belastingstelsel, inclusief het bekijken van de hypotheekrenteaftrek. Daarmee wilde de Eerste Kamer in oude samenstelling nog even de tanden laten zien aan het kabinet.

Die tanden kunnen in maart nog wel hard in het achterwerk van het Kabinet happen. Het CDA en de VVD hebben nu geen meerderheid in de senaat. Het CDA zal naar verwachting hard verliezen, de VVD winnen.Twijfelachtig is of de winst van de VVD het verlies van het CDA kan dempen. En dan nog is waarschijnlijk de gedoogsteun van de PVV nodig. Zonder een meerderheid zal het kabinet niet overleven, of met nog grotere pijn en moeite dan het nu doet. Het verschil met de gedoogkabinetten in de Scandinavische landen is dat zij vaker een éénkamer, en niet een tweekamerstelsel hebben. De kans op instabiliteit is daardoor groter.

Om de risico’s te beperken van de politieke instabiliteit en maximale zetels te winnen zullen de Provinciale Statenverkiezingen daarom overschaduwd worden door de verkiezingen daarna van de Eerste Kamer. Een eerste indicatie geven deze week de gemeenteraadsverkiezingen in de herindelingsgemeenten.

Grote kopstukken uit het verleden worden ingezet, zoals Loek Hermans voor de VVD, Elco Brinkman voor het CDA en Roger van Boxtel voor D66. Ook Mark Rutte heeft zelf al aangegeven als premier actief campagne te gaan voeren voor de VVD. Individuen met een eigen agenda zullen ook de Eerste Kamer aandoen.

De oppositie ruikt een kans. Wethouder Jan Hamming uit Tilburg is bijvoorbeeld al een campagne gestart om de fractievoorzitter van de PvdA te worden in de Eerste Kamer. Met de wil om ‘meer vuur’ de Eerste Kamer in te brengen ziet hij strategische kansen om een tweefrontenoorlog tegen het kabinet te ontketenen: vanuit zowel Eerste- als Tweede Kamer. Ook de komst van de PVV in het rechtstatelijke debat wordt een interessante. De verkiezingen voor de Eerste Kamer zullen het eerste en laatste moment zijn komende jaren om de coalitie aan geloofwaardigheid te toetsen. Andere verkiezingen voor de gemeenteraden en Europees parlement zijn net geweest.

Interessant is daarbij met name de positie van de VVD. Bij de verkiezingen in juni beleefden zij de beste campagne met heldere boodschappen. Bij de VVD zaten ook de grootste verschuivingen in kiezersblokken. De VVD trok kiezers weg bij het CDA en verloor ze aan de PVV, maar werd toch de grootste. Mogelijk zal de VVD nu verder het CDA leeg lepelen bij gebrek aan verhaal en persoonlijkheden. De PVV is ook een mooie prooi nu deze ook niet betrouwbaar blijken vanwege grote personele problemen. Het verhaal van betrouwbaarheid, rust en economische focus waarmee Balkenende zo vaak won kan dus nu het verhaal van Rutte worden. Zo won de VVD bijvoorbeeld ook de gemeenteraadsverkiezingen in Venlo vorig jaar. De Eerste Kamer kortom saai, besloten en intellectueel? Nee, spannender, opener en volkser dan ooit!

Onderwerpen