Hè? Wimpie?
Met Holleeder – De jonge jaren leverde Auke Kok een zeer lezenswaardig en met vaart geschreven boek af over de jeugdjaren van Neerlands topcrimineel Willem Holleeder. Toch vraag je je na lezing af wat die jaren je duidelijk hebben gemaakt over de boef die Holleeder later zou worden. Auke Kok is waarschijnlijk in diens jeugd gedoken omdat hij hoopte daar iets aan te treffen dat de man in kwestie zou tekenen, dat zijn latere criminele gedrag kon verklaren. Maar die opbrengst valt een beetje tegen. De jonge Holleeder kende een tamelijk gewone jeugd, met een weliswaar loshandige vader, maar verder weinig opzienbarends. Hij ging zelfs naar de middelbare school, de mavo, en maakte die met enige hindernissen ook af. De jonge Holleeder werkte drie jaar in een modezaak, en de eigenaar laat zich vol lof over hem uit. Dus toen in het najaar van 1983 naar aanleiding van de ontvoering van Freddy Heineken en zijn chauffeur Ab Doderer de foto van hoofdverdachte Willem Holleeder op alle voorpaginas prijkte, dacht menig buurtgenoot uit de Amsterdamse Jordaan: hè? Wimpie? Dat hij tot zoiets in staat bleek te zijn, verbijsterde menigeen.
Waar ging het dan toch mis?
Kok schrijft dat hij graag met Willem Holleeder had gesproken over zijn jeugd, maar dat Justitie dat onwenselijk achtte. Dat moet een grote teleurstelling zijn geweest, want mogelijk zou Holleeder zich tegenover een journalist die zich zo goed in zijn leven heeft verdiept, vereerd en uitgedaagd hebben gevoeld om die zijn diepere gronden toe te vertrouwen. Maar Kok moest het zonder Holleeder doen en met alleen de indrukken van een hele trits voormalige klas- en buurtgenoten, vrienden en familieleden. En dan blijft de grote vraag van het waarom, toch onbeantwoord.
Of wil Kok zijn lezers wat anders laten zien? Dat een alledaagse jeugd, en misschien zelfs een gelukkige jeugd, geen enkele garantie is voor een onberispelijke, schadevrije voortzetting van het leven? Dat er, met andere woorden, heel weinig voor nodig is, en misschien maar de geringste hoeveelheid pech, om een onopvallende jongen te transformeren tot de man met de reputatie die Holleeder nu heeft? Maar dan nog, er zijn miljarden mensen met zo’n achtergrond, en die vervallen ook niet allemaal in de criminaliteit.
Koks boek eindigt vlak voordat Holleeder biermagnaat Heineken ontvoert, maar het zou mij niet verbazen als de crimineel Holleeder juist in de aanloop daarnaar en de nasleep van die zaak pas echt is gevormd. Toen Nederland en de media op hem joegen en daarna allerlei andere dubieuze figuren die hem voor zijn karretje zouden spannen.
Zo bezien heeft Auke Kok een verhaal verteld dat eigenlijk nog niet af is. Zodra Holleeder vrijkomt, moet hij het met hem alsnog zien te completeren. Dat herbergt ook een risico, want wie weet komt Kok daarna tot de slotsom dat een gewoon iemand als Holleeder helemaal nooit speciale redenen of motieven heeft gehad om volledig te ontsporen. Het gebeurde, het overkwam hem gewoon. Het was toeval, niks meer en minder. Dan zou Holleeder van het voetstuk vallen waarop Auke Kok hem zelf heeft geplaatst.
Auke Kok: Holleeder – De jonge jaren. De Bezige Bij, €18,90. Ook verkrijgbaar via www.ako.nl.
