Spring naar de content

GroenLinks-leider legde druk op journaliste. ‘Of ik wel dacht aan mijn carrière’

MET UPDATES – GroenLinks legde druk op de journaliste die het HP/De Tijd-artikel over Mariko Peters schreef. “Of ik wel dacht aan mijn carrière, zo als ‘beginnend journalist’,” werd Lise Witteman te verstaan gegeven door fractievoorzitter Jolande Sap. Een achter-de-schermen-verhaal.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Redactie

Dinsdag belde een redacteur van Vrij Nederland mij en vuurde een paar snelle vragen af over mijn relatie tot GroenLinks-Kamerlid Mariko Peters en mijn contacten in de media. Eerder merkte ik ook vanuit NRC, in een stuk van ombudsman Sjoerd de Jong, al interesse in de vraag hoe het onderzoek en de publicatie t.a.v. Peters tot stand is gekomen. Achter die vraag proefde ik allerlei donkere vermoedens.

De VN-redacteur was bijvoorbeeld bezig met een reconstructie over hoe de hele affaire zich in de media ontwikkelde. Toch vond hij het niet nodig om mij daar uitgebreid over te spreken. Zijn oordeel, dat er journalistiek gezien behoorlijk wat rammelt aan het verhaal over Peters, lag immers al klaar op basis van onder andere gesprekken die hij had gevoerd met Robert. Omdat ik, journalistiek gezien, toch van mening ben dat het voor een reconstructie handig is om het hele verhaal te horen, vertelde ik hem daarop per mail het volgende.

De eerste bron
Halverwege juli sprak ik een kennis die ook Robert goed kent. Robert daarentegen, ken ik niet. Ik heb zijn telefoonnummer niet, zijn e-mail niet en ook familieleden van mij beschikken niet over die gegevens. Bovendien wilde die kennis die gegevens niet geven, uit de overweging verder niet te willen worden betrokken. Wel kan ik me vaag herinneren dat ik Robert eens heb ontmoet, toen ik een jaar of vijftien was.

Deze kennis vertelde mij het verhaal over de ontvoering en gaf mij een inkijkje in een aantal (juridische) documenten, onder voorwaarde dat zij zelf anoniem zou blijven. Ik stemde daarmee in, vandaar ook dat ik die ‘kennis’  niet nader definieer nu. Ik ben dus niet ingezet door een ‘rancuneuze ex’.

Ana
Terug in Nederland zocht ook Ana contact met mij, die via diezelfde kennis had begrepen dat ik de ontvoeringszaak zou uitzoeken. Zij stuurde mij de mailwisselingen van de ontvoeringsautoriteiten waarin inderdaad letterlijk het woord ‘abduction’ werd gebezigd. Ook bleek uit brieven van Robert aan Ana geschreven in april dat Robert op eigen houtje besloot de kinderen te houden in Den Haag.

Daarop legde ik het hele verhaal voor aan meerdere juristen om de ernst van de zaak te beoordelen. Die bleek behoorlijk ernstig. Naar hun zeggen zou Ana aangifte kunnen doen bij de politie en riskeert Robert een celstraf van maximaal zes jaar (in geval van minderjarige kinderen zelfs negen). Peters riskeert door het instemmen met en onderdak verschaffen aan de ontvoering, vervolging wegens medeplichtigheid.

Privé
Komt dit dichtbij hun privéleven? Absoluut. Maar wat als Peters mogelijk medeplichtig was geweest aan mishandeling of aan oplichting? Zouden andere media dan ook hebben gevonden dat de overwegingen die speelden bij haar overtreding, het schenden van de wet rechtvaardigen en dat het grote publiek daar niets over hoeft te weten? Of zou dan publicatie plots wel gerechtvaardigd zijn? En, het is wat uitgekauwd maar het blijft een interessante vraag, wat als het Kamerlid van een andere partij zou zijn geweest?

Hoe dan ook, volgens de Nederlandse wet, die Peters vertegenwoordigt, gaat het hier om een zwaar misdrijf. Mochten Peters en Robert vinden dat Ana verkeerde beslissingen nam over de kinderen (bijvoorbeeld door te overwegen de kinderen tijdelijk bij hun oma in Frankrijk te laten verblijven, waar ze ze regelmatig zou kunnen bezoeken), dan hadden ze, volgens de wet, niet het recht in eigen hand mogen nemen maar bij de rechter een kort geding moeten aanvragen. Zo is het in Nederland geregeld, en niet voor niets.

HP/De Tijd
Toen ik deze informatie had, heb ik contact gezocht met hoofdredacteur Frank Poorthuis van de HP/De Tijd. Waarom niet de Volkskrant, waar ik per slot van rekening stage heb gelopen en waar inmiddels mijn zwager Philippe Remarque hoofdredacteur is? Antwoord: Ik had nog niet eerder voor HP/De Tijd geschreven en ik prefereerde een weekblad zodat ik de ruimte had om het verhaal goed uiteen te zetten. Bovendien wilde ik geen verdachtmakingen van nepotisme op mij of de Volkskrant laden.

Wel won ik voorafgaand advies in bij Philippe met de vraag of hij hierover, hypothetisch, óók zou publiceren. Ja, was het antwoord. Ten slotte belde ik nog een lid van de Raad van Journalistiek. Twijfelgeval, luidde het antwoord; het maakt uit of je kunt aanwijzen dat het voor die politieke partij niet handig is als een Kamerlid over de schreef gaat. Dat kon ik. Femke Halsema had zelf het jaar ervoor duidelijk gemaakt dat ze de morele lat voor Kamerleden heel hoog legt en de boel graag ‘opspraak’-vrij houdt, óók als er geen sprake is van een veroordeling.

Belangenverstrengeling
Uit de mailwisseling die Ana mij doorstuurde van Robert en Peters en die ik langs de gedragscode voor diplomaten legde, maakte ik ten slotte op dat er ook nog sprake was geweest van ‘de schijn van belangenverstrengeling’.

Ik heb nog wel andere dingen uitgezocht, maar niet rond gekregen, zoals Vrij Nederland en De Telegraaf ook eerder zaken hierover niet rond hebben gekregen. Ik noemde Robert alleen bij de voornaam in het artikel, omdat hij nu eenmaal géén voormalig diplomaat en níet een huidig Kamerlid is, hij zijn achternaam deelt met zijn kinderen en ik nooit over hem een woord op papier had gezet ware het niet dat hij nogal een cruciale rol speelt in het verhaal over Peters.

Ook de Volkskrant publiceerde in eerste instantie de achternaam van Robert niet, maar NRC doorbrak die manier van doen. Dat kwam ze overigens te staan op een veeg uit de pan van Trouw. Ook heb ik alleen díe mail gepubliceerd van Peters waaruit duidelijk blijkt dat Peters, die adviseerde over het subsidieverzoek van Robert, daar met Robert over communiceert tussen de flirts door.

Wederhoor
Tijdens het hele proces heb ik nauw contact gehouden met HP/De Tijd en afgesproken wanneer het verhaal voldoende rond was, en er ook nog voldoende tijd was, voor een reactie van Peters. De telefoon werd ter hand genomen, anderhalve dag voor het blad naar de drukker zou gaan. Genoeg tijd voor de woordvoerder van GroenLinks om Peters aan de lijn te krijgen, naar later ook gebleken is.

Er ging diezelfde middag een lange en uitgebreide mail met gedetailleerde vragen richting Peters. Zo had ze de gelegenheid om haar hele verhaal te vertellen. Dat gebeurde echter niet, ook niet na aandringen. De enige reactie was dat er van alles niet zou kloppen aan het verhaal en dat Peters juist omwille van die ontvoerde kinderen het erg vond dat HP/De Tijd zou overgaan tot publicatie. Ook van Robert, met wie zij op dat moment in Frankrijk verbleef, geen woord.

Kort geding
Afin. Maandagmiddag om 17u ging HP/De Tijd naar de drukker. Die avond belde eerst een woordvoerder van GroenLinks naar mij en vervolgens nog de fractievoorzitter zelf om druk uit te oefenen en te laten weten dat dit allemaal zeer hoog werd opgenomen. Of ik wel dacht aan mijn carrière, zo als ‘beginnend journalist’. Ik heb beiden doorverwezen naar HP/De Tijd.

Dinsdag heeft HP/De Tijd uitgebreid contact gehad met GroenLinks. Een kort geding om de hele publicatie tegen te houden, hing in de lucht. Ik heb daarop al mijn bronnenmateriaal aan de advocaten van HP/De Tijd gestuurd. Het kort geding bleef echter uit. ‘s Avonds laat ging wel plots nog een mailtje van Robert naar Ana dat haar kinderen die zaterdag zouden worden terug gebracht.

Met mijn instemming, maar verder buiten mij om, hebben HP/De Tijd en de Volkskrant afgesproken dat ook de Volkskrant die woensdag over het verhaal zou schrijven, uiteraard HP/De Tijd als bron vermeldend.

De Volkskrant
Wat er toen gebeurde, kon iedereen in de media volgen. Aangezien ik over zeer veel documenten beschik, vroeg de Volkskrant een halve week later of ik niet met de politieke redactie (waar ik trouwens stage had gelopen toen Pieter Broertjes nog aan het hoofd was) de zaak verder wilde onderzoeken voor een eventuele follow up. Voordeel van het medium krant is natuurlijk dat snel op de actualiteiten (en die gingen snel) kan worden ingehaakt. Bovendien beschikt de Haagse redactie van de Volkskrant over de ervaring en contacten om een en ander verder uit te zoeken. HP/De Tijd zag daar geen probleem in.

NRC schreef eveneens over de zaak. Zo vroegen ze mij op een bepaald moment de citaten die de Volkskrant eerder had gepubliceerd over ‘appeltjesgroene velden’ etcetera. Blijkbaar leek het GroenLinks in ieder geval het beste als die krant Peters uiteindelijk het interview zou afnemen waarin ze haar verhaal doet.

Interview NRC
In het interview wordt de ontvoering marginaal besproken (terwijl het hier toch wel gaat om jonge kinderen die wederrechtelijk vier maanden aan hun moeder zijn onthouden), wordt meerdere keren beweerd dat HP/De Tijd zich op één bron baseert (apert onjuist), en wordt bovendien venijnig uitgehaald naar Ana met onwaarheden. Wat betreft het laatste, zei Peters dat Ana haar en Robert zou hebben gestalkt in Kabul door in hun straat te gaan wonen. Maar volgens Afghanen uit die straat woonde juist Ana daar eerder. Ze hield zich wel enkele weken schuil toen ze tot haar schrik merkte dat Robert daar ook kwam wonen. Stom toeval. Zou voor NRC een kwestie van nabellen zijn geweest. Hoe dan ook, zoals NRC Peters in het interview citeerde over Ana, heb ik niet, en zou ik ook nooit, Ana hebben geciteerd over Peters.

Daar zijn Jan Hoedeman en ik echter in het verhaal in de Volkskrant van afgelopen week niet op ingegaan. Wel op de andere punten waar het verhaal in NRC rammelde. Bovendien citeerden we oud minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot, gewetensvol. Maar de volgende dag schrok Bot van zijn eigen woorden en NRC was daar om zijn schrik te noteren. Meteen daarop hebben Jan Hoedeman en Bot nogmaals contact gehad, en bleek er uiteindelijk niets aan de hand.

Tot zover de hand die ik had in deze hele affaire. Naar eer en geweten.

UPDATE, woensdag 17 augustus, 10.21 uur – Een journalist van Elsevier heeft vergelijkbare ervaringen met een woordvoerder van GroenLinks.
UPDATE, woensdag 17 augustus, 13.19 uur – GroenLinks reageert, maar níet op het druk uitoefenen.
UPDATE, woensdag 17 augustus, 19.20 uur – Na uren vergaderen ontkent GroenLinks druk op journaliste Lise Witteman.