Spring naar de content

Knokken om het geloof

Voor Christopher Hitchens, die vlak voor Kerst overleed, was niets of niemand heilig. God al helemaal niet.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Max Pam

De kerstdagen waren nog niet voorbij of op internet circuleerde een filmpje van priesters die met stokken op elkaar inhakten. Onder rauw gebrul werden flinke klappen uitgedeeld, en ten slotte moest de politie eraan te pas komen om de vechtenden te scheiden. De plaats van handeling was nota bene de kerk in Bethlehem waar Jezus zou zijn geboren.

Na tijdje beginnen die slaande en scheldende priesters, gehuld in hun pastorale gewaden, op je lachspieren te werken. Alsof tientallen Antoine Bodars nog gekker zijn geworden dan ze al waren. Ik kan me goed voorstellen waarom de video – uiteraard ook op YouTube te zien – inmiddels door GeenStijl is uitgeroepen tot ‘het beste belachelijke religiefilmpje van 2011’.

De priesters, behorend tot verschillende christelijke stromingen, raakten slaags over een grens die door de kerk schijnt te lopen. Kennelijk had een concurrent die grens overschreden, en zo was de plek waar ooit een ezel naar de geboorte van de heiland had gekeken het toneel geworden van gewelddadig handgemeen.

Als Jezus dit had kunnen zien, had hij zich vast omgedraaid in zijn graf. De laatste aardse rustplaats van Jezus zou trouwens even verderop liggen, in de Heilige Grafkerk in Jeruzalem. Ook die plek is vaak het middelpunt geweest van knokpartijen , zoals beschreven staat in Heilige ruzies van Els van Diggele. In dit boek beschrijft deze journaliste op indringende wijze hoe in Israël wonende christenen elkaar het licht in de ogen misgunnen. Ik kan Heilige ruzies eenieder aanbevelen die iets meer van religieuze obsessies wil begrijpen. Het lijkt wel of gelovigen hysterisch worden zodra ze een voet in het Heilige Land hebben gezet. Dan gaan ineens alle remmen los, zoals bij kinderen die op Oudjaar zomaar bij de buren rotjes naar binnen gooien. God moet zich wel erg van deze wereld hebben afgewend dat hij zulke incidenten als in de kerk van Bethlehem laat geschieden. Had hij die priesters niet met een bliksemschicht tot de orde kunnen roepen?


Wat er in Bethlehem is gebeurd, gebeurt bijna op alle heilige plaatsen in Israël. Op elke plaats die iets te maken schijnt te hebben met de God van de drie monotheïstische religies, heerst ruzie, haat en oorlog – daar kun je gif op innemen.

Christopher Hitchens beschrijft in God is niet groot hoe ook het gat waaruit Mozes zou zijn gekropen tot een kolossale boksring is uitgegroeid. Verschillende partijen gaan elkaar daar te lijf, die van geen ophouden weten. Zijn verslag lijkt aanvankelijk komisch, tot het tot je doordringt hoe treurig het van kwaadaardigheid is.

Ach ja, Christopher Hitchens…

Nog juist voor de Kerst stierf hij op 62-jarige leeftijd aan slokdarmkanker, naar men zegt een ziekte die vooral wordt veroorzaakt door een combinatie van roken en drank. De straf van God, zeiden zijn tegenstanders. Maar eerlijk is eerlijk: van religieuze zijde is er ook gebeden voor het leven en het zieleheil van deze propagandist van het atheïsme. Helaas heeft het niet geholpen. Even leek een kleine opleving zijn einde uit te stellen, maar op 15 december overleed hij dan toch. Hitchens liet geen priester aan zijn bed komen en stierf in het besef dat er hierna niets meer zal zijn.

Ter nagedachtenis herlas ik nog eens zijn boek God is niet groot, dat ook in Nederland zijn bekendste is. De vertaling is inmiddels toe aan de vierde druk. Hoewel Hitchens niet specifiek religieus is opgevoed en zijn atheïsme niet voortkomt uit afvalligheid door slechte behandeling, heeft hij in zijn leven diverse dogma’s aangehangen. Daar schrijft hij eerlijk over, en met een flinke dosis ironie. Zo viel Hitchens ooit voor de totalitaire verleiding van het marxisme. Het atheïsme van deze ideologie beschouwt hij zeker niet als een verdienste.


Daarnaast heeft hij, en dat is even grappig als verrassend, een tijdje rondgelopen in het oranje als volgeling van de man die wij in Nederland hebben gekend als de Bhagwan. Weliswaar heeft Hitchens, min of meer stiekem, voor de BBC een documentaire over deze goeroe gemaakt, die niet helemaal positief uitpakte, maar hij was daarin meer dan alleen maar een participerende journalist. Gelukkig hield hij wel zijn ogen open. In zijn beschrijving van de afloop – de Bhagwan nam de benen naar Amerika, waar hij ook zijn Rolls-Royces stalde – toont Hitchens zich een begenadigd observator.

Hitchens wordt vaak vergeleken met Richard Dawkins, die andere militante atheïst, die eveneens in Engeland is geboren. Hitchens is de meest polemische van de twee, en in het openbaar kon hij een debat met grote felheid voeren. In de directe confrontatie was hij bijna onverslaanbaar. Op YouTube zijn daar diverse staaltjes van te zien. Dawkins daarentegen blijft altijd ijzingwekkend beleefd, wat hem soms een starre, professorale uitstraling geeft. Het voordeel van Hitchens is zijn joodse achtergrond, waardoor hij uitstekend op de hoogte is van de bijbelse verhalen en hun achtergronden.

Dankzij Hitchens kon ik ineens een grap thuisbrengen die in veel joodse huisgezinnen wordt verteld. Die luidt: “Natuurlijk hebben de joden Jezus vermoord, en daar zouden we (ze) best een beetje trotser op kunnen zijn.” De grap gaat terug tot Maimonides, de in Spanje geboren rabbijn-filosoof uit de twaalfde eeuw die ook wel bekend staat als Rambam. Volgens Hitchens werd Jezus door Maimonides beschreven als ‘die walgelijke Nazareense ketter’. Verder stond Maimonides erop dat de naam van Jezus nooit gebruikt werd zonder dat er een directe vervloeking op volgde, waarbij hij ook nog verkondigde dat Jezus het verdiende om eeuwig in uitwerpselen gekookt te worden.


“Die joden zijn ook geen lieverdjes,” zou Hans Teeuwen gezegd hebben. Het commentaar van Hitchens is al even adequaat: “Wat zou die Maimonides een fijne katholiek zijn geweest.”

Hitchens laat niet na te zeggen dat ook in naam van het humanisme misdaden zijn begaan en dat voor die misdaden excuses gemaakt dienen te worden. Zo oordeelt hij hard over een van de grote Amerikaanse helden, de journalist en criticus H.L. Mencken, die vaak wordt aangehaald door hen die opkomen voor de democratie en de vrijheid van meningsuiting. Mencken, die de religie tot diep in zijn vezels haatte, was volgens Hitchens veel te enthousiast over Nietzsche, verdedigde een vorm van sociaal-darwinisme, compleet met eugenetische blabla, en schreef ook nog eens een welwillende recensie over Mein Kampf.

Goedemorgen.

Voor Hitchens was niets en niemand heilig. Van de twee grote atheïsten zal Dawkins, vooral ook door zijn biologische werk, de belangrijkste blijken. Wie ze samen aan het werk wil zien, kan terecht op www.dailyhitchens.com. Op deze website staat een interview van Richard Dawkins met Christopher Hitchens. Het zou diens laatste interview worden, maar dat was geen verrassing.

Christopher Hitchens: ‘God is niet groot’. Meulenhoff, €15. Ook via ako.nl.