Zien en geloven
Gelooft u in God? De helft van alle Nederlanders wel, namelijk. Ongeveer evenveel mensen geloven dat er leven bestaat na de dood. Toch blijft de aanhang van de grootste wereldgodsdienst, het christendom, slinken in Nederland, en gaan elk jaar minder Nederlanders naar een kerk. In 2009 ging driekwart van de bevolking zelfs zelden of nooit. Atheïsten zijn met veertien procent in de minderheid, en al jaren met on-geveer evenveel.
De teloorgang van het christendom wordt gedeeltelijk gecompenseerd door de opkomst van allerlei alternatieve, spirituele gemeenschappen en geloofjes. En dan is er natuurlijk het ietsisme. Sinds Ronald Plasterk daar eind jaren negentig een column over schreef, heeft dat woord school gemaakt. De term, die duidt op de overtuiging dat er meer bestaat tussen hemel en aarde maar niemand weet wat, kwam zelfs in de Van Dale. Uit opiniepeilingen (onder andere in dagblad Trouw) blijkt dat zo’n veertig procent van de Nederlanders tot ietsisten te rekenen valt. Ietsisten leggen zich niet speciaal vast op één geloof, ze maken een persoonlijke keuze en lenen wat ideeën hier en daar. Ze ontwikkelen zichzelf liever individueel dan via vaststaande rituelen.
Zowel de gereguleerde vormen van religiebeleving als de meer vrije zijn nu vastgelegd in Religie nu – Spiritualiteit in Nederland, een serie fotoportretten van Eddy Seesing. Het boek gaat overigens meer over rituelen dan over religie: Seesing heeft voorgangers vastgelegd van 71 religieuze bewegingen in Nederland tijdens een dienst: op dat moment zouden ze in contact staan met een ‘Hogere, Diepere of de Laatste Waarheid’, zoals Seesing schrijft. Is de devotie of het transcendente heel goed te zien? Niet echt. Misschien waren de personen in kwestie zich te zeer bewust van de camera. Of misschien kun je devotie sowieso niet ‘zien’. Daardoor valt vooral de omgeving op, en is het boek te karakteriseren als een bonte verzameling mooie foto’s van slechte smaak. De ene dienst vindt plaats in een nog onooglijker zaaltje dan de andere.
Edoch, het thema ‘spiritualiteit’ is enorm maatschappelijk correct en slaat aan: alle kranten bespraken het boek; een tentoonstelling met de foto’s is deze week nog te zien in de Kunsthal in Rotterdam. Alsof we stiekem ook wel trots zijn op die 71 religies in zo’n klein landje.
Een nadeel heeft het boek wel. Door al die rituelen naast elkaar te tonen, als een soort antropologisch verschijnsel, worden ze allemaal een beetje gek. Deels is dat onterecht: er zitten écht rare kwibussen tussen en ook best intelligente concepten. Het Tibetaanse boeddhisme is niet echt te vergelijken met de Orde van de Vrijmetselaren, de natuurbeleving van druïden of de Pinkstergemeenten met hun strenge regels. Ook niet met het sjamanisme waar fotograaf Eddy Seesing zelf sympathie voor voelt – het eerst gefotografeerde ritueel is zijn eigen pasgeboren tweeling die sjamanistisch wordt gezegend, door een man in een jurk met een dierenvel op zijn hoofd. Als naslagwerk is het boek zeker interessant, voor als u wilt weten wat die kerk op de hoek nou predikt.
Eddy Seesing en thomas Quartier: religie nu – Spiritualiteit in Nederland. THOTH, €34,50.
Ook via ako.nl.
