Samen naar de wc
Vanaf de openingsbeelden is duidelijk dat we de personages dicht op de huid komen te zitten. Letterlijk. Een stel ligt in bed te stoeien. De toeschouwer zit er met zijn neus bovenop en kan lichaamsbeharing, moedervlekken en tepels van dichtbij bestuderen. Heel intiem – maar ook een beetje ongemakkelijk. En dat is in al z’n beknoptheid meteen een aardige karakterisering van het regiedebuut van Sacha Polak. Hemel is de naam van het titelpersonage (gespeeld door nieuwkomer Hannah Hoekstra) dat we van meet af aan zo intiem leren kennen. Een echte kennismaking wordt het overigens niet, want op het nukkige en onberekenbare gedrag van Hemel valt geen peil te trekken. Haar omgang met de medemens is een permanente afwisseling van aantrekken en afstoten. Het ene moment gedraagt ze zich behaagziek, uitbundig of verleidelijk om even later weer over te schakelen op verveeld, vilein of hooghartig.
De enige die onverstoorbaar lijkt te blijven onder al die humeurwisselingen, is haar vader (Hans Dagelet). Maar ook in de scènes tussen vader en dochter voelt de toeschouwer zich vaak in een ongemakkelijke voyeursrol gedwongen. De onderlinge vertrouwelijkheid heeft namelijk vreemde, zo niet perverse trekjes. Als vader op het toilet zit, gaat dochter bij de deur staan en roept ‘ik moet óók’. De suggestie dat ze dan maar naar boven moet gaan, wordt weggewimpeld. In een andere scène wordt vader tijdens het scheren enthousiast door zijn naakte dochter omhelsd. Terwijl ze vriendelijk babbelen, trekt vader zijn kleren uit om te gaan douchen. Geen spoortje gne.
Die vertrouwelijkheid deed me denken aan de hoofdrolspelers uit Hufters & hofdames van Eddy Terstall. Daarin komt een scène voor waarin een jongeman ziek op bed ligt in gezelschap van een goede vriendin. Terwijl ze praten, trekt zij, bijna terloops, de thermometer tussen zijn billen vandaan en leest de temperatuur hardop voor. Het is een scène die getuigt van een weldadig gebrek aan schaamte en een bijna ontroerende intimiteit.
Maar geldt dat ook voor Hemel? Die vraag is lastig te beantwoorden. De lichaamstaal van vader en dochter lijkt verdacht veel op die van geliefden. Je gaat je onbewust afvragen of er misschien sprake is van een incestueuze relatie. Concrete aanwijzingen daarvoor ontbreken echter. En met evenveel recht kan worden bepleit dat de vertrouwelijke band tussen vader en dochter nu juist mooi en benijdenswaardig is. Neem de scène waarin ze in een auto met open dak door Spanje rijden. Hij voorin achter het stuur. Zij zit ruggelings tegen hem aan. Haar haren slaan in zijn gezicht.
Hemel is een poëtische en associatieve film over een moeilijk meisje. Een film die zowel welbehagen als onbehagen weet op te roepen bij de kijker. Een film ook waarover je het na afloop lekker oneens kunt zijn. Hemel zal de boeken wel ingaan als de film waarmee twee vrouwen hun visitekaartje afgaven. Van Sacha Polak, die in Berlijn de prijs van de filmcritici won, gaan we meer horen. En Hannah Hoekstra zou weleens kunnen uitgroeien tot een geduchte concurrente van actrices als Sylvia Hoeks, Bracha van Doesburgh en – waarom ook niet – Carice van Houten.
Hemel. Regie: Sacha Polak. Vanaf 29 maart in de bioscoop.
