Zonder haat geen Europa
Toen onze oudste zoon geslaagd was voor zijn eindexamen (zeven jaar geleden) wilden wij de vlag uithangen met een schoolrugzak eraan. Omdat we geen vlag in huis hadden, moesten we er een aanschaffen en op aandringen van zoon werd dat een Europese vlag. Hij zag wel wat in de toekomst van Europa.
Toen onze tweede zoon slaagde voor zijn eindexamen (vijf jaar geleden), haalden we die Europa-vlag weer tevoorschijn, maar hij wilde liever de vlag van Amsterdam, want hij voelde zich in de eerste plaats Amsterdammer. Weer naar de winkel dus. Toen onze dochter slaagde voor haar eindexamen (vorig jaar), wilde zij gewoon de Nederlandse vlag, omdat iedereen dat had. Zo komt het dat we nu drie vlaggen in huis hebben, die we nooit meer uithangen, omdat we, tja, eigenlijk niet van die vlaguithangers zijn.
Wel zijn we natuurlijk ten volle op de toekomst voorbereid. De unificatie van Europa, de desintegratie van Europa met herlevend nationalisme, ja zelfs het uiteenvallen van Nederland in stadstaten zullen wij desgewenst vlaggenderwijs kunnen onderstrepen.
De toekomst van Europa ziet er intussen een stuk minder zonnig uit dan zeven jaar geleden. Zeventig procent van de Grieken wil in de eurozone blijven en zeventig procent van de Grieken is tegen meer binnenlandse bezuinigingen. Een typisch geval van ‘You can’t have your cake and eat it too’. Hier valt niet uit te komen. Hoe dit ook afloopt (Griekenland slikt alsnog draconische maatregelen of Griekenland verlaat de euro), de financiële gevolgen zullen desastreus zijn. Eurosceptici dreigen hun gelijk binnen te halen.
Als ik mijn eigen standpunt over Europa moet bepalen, dan neig ik naar het kamp der voorstanders. Dat bestaat uit twee afdelingen: de idealisten en de cententellers. Cees Nooteboom en de Belgische politicus Guy Verhofstadt kunnen allebei op een bevlogen manier spreken over wat Europeanen ten diepste bindt en dat gaat dan over intellectuele kruisbestuiving, de dynamische interactie van etnische groepen, literatuur, kunst en ideeënuitwisseling. De cententellers wijzen steevast op de enorme welvaart die de euro heeft gebracht door het gemak van het handels- en geldverkeer en op het comfort voor reizigers binnen Europa die zich vrij kunnen verplaatsen. Je moet er toch niet aan denken dat aan alle landsgrenzen de douaneposten zouden weerkeren!
Europavoorstanders zijn optimistisch en uitgesproken rationeel. Om niet ten onder te gaan binnen het krachtenveld van de mondiale economie is het verreweg het verstandigste als Europa zich als geünificeerd machtsblok opstelt. Spijtig genoeg is mij uit de geschiedenis geen enkel voorbeeld bekend van verstandige en vrijwillige eenvorming tussen landen of volken. Alle eenvorming, hoeveel welvaart en rust die ook bracht (bijvoorbeeld de pax romana), kwam voort uit onderwerping van het ene volk (land) door het andere.
Deze week las ik het boek Super Sad True Love Story van Gary Shteyngart, een dystopische roman, waarin Amerika op de rand van de totale ineenstorting staat en de dollar overeind wordt gehouden door de Chinese yuan. Terwijl de rijken onsterfelijkheid najagen met de nieuwste biowetenschappelijke inzichten, zitten de armen in occupyachtige kampementen, veroorzaken rellen en worden doodgeschoten door strijdkrachten. Politieke partijen functioneren niet meer en zijn vervangen door één ‘tweepartijenpartij’ die optreedt als knokploeg en het land nog verder in het verderf stort. Eendracht mondt uit in ouderwets totalitarisme. ‘When we lost touch with how much we really hate each other, we also lost the responsibility for our common future’ observeert de leider van de opstandige armoedzaaiers.
Haat, althans de erkenning daarvan, is nodig om iets gemeenschappelijks op te bouwen. Geen opwekkende boodschap voor Europa. Misschien hadden de eurosceptici toch gelijk en was die euro, hoe verstandig ook, domweg te hoog gegrepen.
