Het verschil tussen mensen die wel en niet lezen
Niets zo leuk als je verheven voelen boven andere mensen. Dit genoegen moet natuurlijk omzichtig worden gesavoureerd, want openlijke arrogantie is geen innemende eigenschap. De beleefdheid vereist dat mensen hun behoefte om zich beter te voelen dan anderen (Carry van Bruggen sprak over ‘distinctiedrift’) in toom houden, althans in hun uitlatingen.
Diskwalificerende opmerkingen over groepen waar je zelf niet toe behoort, verstoren het idee van gelijkwaardigheid en wederzijds respect. De beleefdheidscode luidt: iedereen is anders, maar niemand is minder.
Gelukkig houdt niet iedereen zich aan deze code, anders zou alle humor op woordgrappen na uit de wereld verdwijnen. De meeste humor betreft verschillen tussen groepen (machthebbers/machtelozen, mannen/vrouwen, binnenlanders/buitenlanders). Humor kanaliseert agressie met leedvermaak als resultaat. Mensen kunnen op eindeloos veel manieren in groepen worden ingedeeld en vorige week stuitte ik op een boekje dat perfect inspeelde op een voor mij persoonlijk relevante indeling: die tussen lezers en niet-lezers, of iets breder, tussen mensen die vaak in boekwinkels komen en mensen die er totaal de weg niet in kennen.
Het heet Weird Things Customers Say in Bookshops en het is hilarisch. De samenstelster, Jen Campbell, begon als gewone boekhandelaar en werkt nu als antiquaar in Londen. Op de voorkant staat een tekening van een man in een boekwinkel die aan de verkoopster vraagt: “Do you have any books by Jane Eyre?”
Het concept is even simpel als effectief: korte dialogen tussen boekhandelaar en klant volgens het format ‘Komt een man bij de dokter’. Bijvoorbeeld:
Klant: “Hebt u ook gesigneerde boeken van Shakespeare?”
Boekhandelaar: “Bedoelt u gesigneerd door acteurs die in een stuk van hem hebben gespeeld?”
Klant: “Nee, ik bedoel gesigneerd door William Shakespeare.”
Klant: “Kent u dat verhaal over als je duizend apen een typemachine geeft dat er dan uiteindelijk een meesterwerk uit komt?”
Boekhandelaar: “… eh, jawel”
Klant: “Hebt u ook boeken van die apen?”
De dialoogjes zijn afkomstig van een blog dat Jen Campbell bijhield over haar eigen ervaringen, aangevuld met wat boekhandelaren van over de hele wereld naar haar toestuurden. Het is moeilijk te zeggen wat grappiger is, de onnozelheid van de klanten (“Hebt u al deze boeken zelf gelezen?”) of hun onvoorstelbare botheid.
Uit de sectie botte brutaliteit:
Klant (met een opengeslagen kookboek van Jamie Oliver in de hand: “Kan ik deze pagina hier even kopiëren?”
Of deze:
Klant: “Goedemiddag, ik ben op zoek naar het boek The Water Babies met illustraties. Maar ik wil er niet veel voor betalen, dus kunt u me misschien de verschillende uitgaven laten zien, dan kan ik het daarna zelf bestellen op internet.”
En ook deze:
Klant: “Kan ik hier koffie drinken?”
Boekhandelaar: “Nee, sorry, ik heb alleen boeken, maar er is een café verderop in de straat.”
Klant: “Mag ik een paar boeken daar naartoe meenemen om in te bladeren? Dan breng ik ze daarna weer terug.”
De opeenstapeling van absurde uitwisselingen werkt als een vergrootglas. Na lezing van dit boek heb je het idee dat de wereld uiteenvalt in twee kampen, een enorme groep mensen die geen flauw benul hebben van boeken of schrijvers en niets weten van de mores binnen een boekwinkel, en aan de andere kant een klein groepje ingewijden voor wie dit alles gesneden koek is. Het is altijd heerlijk om bij de ingewijden te horen en je verheven te kunnen voelen boven de onnozelen.
Klant: “Hebt u ook boeken over het Paasverhaal?”
Boekhandelaar: “Ja, zeker heb ik die.”
Klant: “Uitstekend. Iets met veel kuikens en konijnen erin zou geweldig zijn, dank u wel.”
