Spring naar de content

Nederland op Zuid-Celebes; een orgie van geweld

Met update – De Tweede Kamer mocht afgelopen week vertrouwelijk een rapport inzien over Nederlandse oorlogsmisdaden op Zuid-Celebes. HP/De Tijd beschikt ook over het rapport dat zich laat lezen als een bloemlezing van geweld.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Bas Paternotte

De globale inhoud was begin dit jaar al bekend; het NCRV-programma Altijd wat berichtte over de doofpot-affaire onder leiding van Willem Drees. Het Nederlandse Depot Speciale Troepen (DST) maakte zich tussen december 1946 tot februari 1947 – nog voor de ‘politionele acties’ – schuldig aan oorlogsmisdaden op Zuid-Celebes. “Volgens enige getuigen zou de onder-luitenant daarop geroepen hebben in het Maleis: Allemaal doodschieten!”

Het rapport laat zien dat DST-commandant Raymond ‘de Turk’ Westerling niet de enige was die met harde hand de opstand op Zuid-Celebes probeerde neer te slaan. Uit de stukken blijkt dat zowel de militaire- als de burgerlijke autoriteiten bloed aan hun handen hebben. Het ministerie van Buitenlandse Zaken stuurde het rapport afgelopen week naar de Tweede Kamer. Kamerleden mochten het inzien, maar geen aantekeningen noch kopieën maken.

De chef kabinet van het ministerie van Overzeese Rijksdelen zat met het rapport van de onderzoekers Van Rij en Stam in zijn maag. “Zoals uit het rapport blijkt zijn inderdaad enkele officieren bepaaldelijk over de schreef gegaan,” schrijft hij op 16 september 1954. Om vervolgens te adviseren: “Schijnt het weinig gewenst deze oude geschiedenissen zonder noodzaak nu nog te gaan oprakelen. Immers, dan zou eveneens blijken dat niet alleen militairen, doch ook hoge burgerlijke autoriteiten in Indonesië zijn tekort geschoten.” Inderdaad, het spul waar doofpot-affaires van gemaakt worden.

Openbaar Ministerie, rechter en beul tegelijk
“De heer Westerling door ondergetekenden gevraagd naar zijn optreden, verklaarde dat hij ter plaatse optrad als Openbaar Ministerie, Rechter en Beul tegelijkertijd,” tekenen onderzoekers Van Rij en Stam op uit zijn mond. Maar de verhalen over de wreedheid van Westerling zijn inmiddels bekend. In het rapport staan echter meer namen van leidinggevende officieren die zich schuldig maken aan oorlogsmisdaden.

‘Allemaal dood schieten!’
Zo is daar onderluitenant Jan Baptist V. die op 1 januari 1947 de leiding heeft bij een ‘zuiveringsactie’ in de kampong Galoeng-Galoeng. Er waren reeds tweehonderd Indonesiërs doodgeschoten toen V. ‘in een opgewonden toestand’ in het Maleis riep:  “Allemaal doodschieten!” en het vuur opende op de 115 overgebleven mannen. “Allen schoot hij recht door het voorhoofd.” Van hen werden 75 ‘neergelegd’, veertig wisten te ontsnappen. Aan het eind van de dag waren 364 Indonesiërs gedood, de kampong werd in brand gestoken.

Enter kapitein Berthold Eduard R. Voor de oorlog – ergens in 1938 of 1939 – al als Marechaussee in Padang tot zes weken hechtenis veroordeeld wegens het ‘uitlokken van poging tot doodslag’. Later, in een beoordeling op 7 oktober 1948, blijkt de kapitein psychisch niet in orde. Hij is depressief, vergeetachtig en lijdt aan ‘dwangvoorstellingen en neiging tot zelfmoord’.

‘Ik kon dit bloedbad niet langer meer aanzien’
Maar in 1947 leidt kapitein R. een zuivering in Koelo. Hij executeert eigenhandig meerdere rebellen. “Er had tevoren geen onderzoek plaats,” zegt een getuige – een Nederlandse soldaat – in het rapport. Een gewonde krijgt een genadeschot van R. Vervolgens laat hij twee Indonesiërs tegen elkaar vechten. “Wie wint gaat vrijuit, wie verliest wordt neergelegd,” zegt de kapitein. Na het ongeveer tien minuten durende gevecht worden beiden alsnog doodgeschoten. “Toen ik deze gebeurtenissen had gezien, ben ik de weg opgelopen. Ik kon dit bloedbad niet langer meer aanzien,” zegt de getuige. “Soms schoot de kapitein de schuldigen direct door het hoofd zonder vragen te stellen,” vertelt een andere getuige. Later schoot kapitein R. nog een Indonesiër door de voet omdat deze geen informatie kon of wilde geven.

2105 doden op Zuid-Celebes
Uit een kil staatje valt op te maken dat er 2105 Indonesiërs zijn gedood tijdens de acties op Zuid-Celebes. Een deel werd gedood tijdens gevechten, anderen werden geëxecuteerd. Wat was de oorzaak van de orgie van geweld? In het rapport valt te lezen: “De excessen die zonder twijfel hebben plaatsgehad door gebrek aan leiding,  tekort aan zelfbeheersing, manco aan verantwoordelijkheidsbesef en door ongeremd uitleven van verkeerde eigenschappen.” De conclusies zijn scherp. “De autoriteiten kozen nu de weg van een buitenwettelijke berechting en executie die op zichzelf volstrekt onwettig was.” Om daaraan toe te voegen dat ‘de hoogste autoriteiten van het toenmalig Nederlandsch-Indië, zowel Burgerlijke, als Justitiële als Militaire, in deze een aarzelende houding hebben aangenomen’.

Nederland een beschaafde natie?
Wat de autoriteiten ‘rechtspraak ter plaatse’ noemden, heet voor de onderzoekers ‘een loze omschrijving van volstrekt onwettig handelen dat met alle regelen van rechtspraak, zoals die onder beschaafde naties gelden, brak’. Om daaraan toe te voegen dat het exacte aantal executies niet vaststaat, omdat er nooit proces-verbaal is opgemaakt en de namen van de meeste – zo niet alle – doden niet zijn vastgelegd.

Iederéén was schuldig en daarom onschuldig, moet Drees hebben gedacht alvorens het rapport in een la te hebben doen verdwijnen.

Update dinsdag 17 juli –  In het kader van transparantie heeft HP/De Tijd het volledige rapport online gezet.

Scan deel 1 – 1954 rapport Van Rij en Stam

Scan deel 2 – 1954 rapport Van Rij en Stam

Scan deel 3 – 1954 rapport Van Rij en Stam

________________________

Volg HP/De Tijd op Twitter!