Krugman: uw geld is nergens zo veilig als in Denemarken
Afgelopen herfst begon de eerste golf van voorzichtige aanvallen op het eurosysteem. Het viel me meteen op dat Denemarken een opvallende uitzonderingspositie had; het leek of de status van de Denen niet was aangetast. Ze konden tegen veel lagere koersen lenen dan op het oog vergelijkbare landen als Finland, ook al is de Deense munt gekoppeld aan de euro.
Mijn redenering was dat dit de extra flexibiliteit van Denemarken weerspiegelde, omdat ze immers een eigen munt hebben. Zelfs als ze hoegenaamd geen plannen hebben om geld bij te drukken om de overheid te financieren, dan is het feit dat ze het wel zouden kúnnen doen in deze tijd van geldschaarste kennelijk al veel waard.
De eerste golf aanvallen ebde weg nadat de Europese Centrale Bank grote sommen geld ging lenen aan banken, met de staatsschuld als onderpand – eigenlijk een indirecte manier om de schuld zelf op te kopen. Dit gaf de eurolanden zo’n zeven maanden speling, waar de Europese leiders geen gebruik van hebben gemaakt. Nu zitten we weer in crisis, en de Deense status van ‘veilig land’ is zelfs nog extremer geworden. Hoe extreem? Zo erg dat de nominale rentetarieven nu negatief zijn! De Centrale Bank rekent banken 0,2 procent om deposito’s aan te houden en de rente op de overheidsschuld over twee jaar is minus 0,23 procent.
De eerste vraag die opkomt is: waarom heeft niet iedereen stapels geld in huis, dan is de opbrengst in ieder geval niet negatief. Ik denk dat het antwoord is dat het geld kost om een kluis te huren om al dat geld in te bewaren. En dan heb je natuurlijk ook nog het risico dat muizen je papiergeld oppeuzelen. De huurkosten kunnen niet vreselijk hoog zijn, maar ik denk dat ze net hoog genoeg zijn om de opbrengst in de rode cijfers te laten lopen.
De andere vraag is waarom de renteopbrengst in Denemarken zelfs nog lager is dan die in Duitsland. Ik ben er niet van overtuigd dat iemand denkt dat Duitsland een geldtekort kan krijgen – als dat gebeurt dan zitten we waarschijnlijk in de positie dat de hele euro is opgeheven en dat Duitsland weer een eigen munt voert. Maar misschien is dat ook wel niet zo; en wie weet zijn de mensen bezorgd dat Duitsland heel veel geld zal moeten betalen om de euro te redden. In ieder geval geeft de situatie in Denemarken een idee van hoe ernstig de eurocrisis is – zó ernstig dat de mensen nog geld toe willen geven om hun geld elders te stallen.
Manifest van de ‘Sinners’
Eerder deze maand tekenden honderdzestig Duitse economen, met Hans-Werner Sinn als aanvoerder – daarom kun je ze in het Engels mooi Sinners (zondaars) noemen – een manifest waarin ze zich uitspraken tegen een Europese bankunie. Op 9 juli zette VoxEU, een site van het Center for Economic Policy Research, een tegenmanifest online. Dat was getekend door meer dan honderd economen uit de Duitssprekende landen, waarin ze stelden dat de euro niet kan overleven zonder zo’n bankunie.
‘In de loop van de crisis is belastinggeld gebruikt om belangrijke financiële instellingen te herfinancieren,’ aldus het manifest. ‘Tegelijkertijd blijven die financiële instellingen een centrale rol spelen bij het financieren van nationale regeringen; ze lenen hen geld en zijn hun schuldeisers. Het is dus niet te vermijden dat het omvallen van banken tot crises in de staatsschuld heeft geleid en dat crises in de staatsschuld weer tot het omvallen van banken hebben geleid. Het resultaat is dat nu zowel de nationale banken als de staatsfinanciën met een groeiend wantrouwen worden bekeken. De situatie is nog erger geworden omdat internationale investeerders, uit angst voor een totale ineenstorting van het systeem, hun geld weg hebben gehaald uit de landen in moeilijkheden; daar lijden de banken en de regeringen nu onder.’ Ze gaan nog door: ‘Alleen als de link tussen het herfinancieren van banken en de staatsfinanciën wordt verbroken, zal het mogelijk zijn om de kredietlevering in crisislanden te stabiliseren.’
Natuurlijk hebben ze gelijk. Maar het is duidelijk dat de Sinners het in de publieke opinie in Duitsland voor het zeggen hebben. Ik vind het steeds moeilijker om met geloofwaardige scenario’s te komen waarin de euro niet ten ondergaat ….
