Sommige mannen zijn niet op te voeden
Scholen zijn verplicht lessen te geven over burgerschap zowel in het basis- als het voortgezet onderwijs, maar ze weten niet hoe ze het moeten aanpakken en daarom schiet het er vaak bij in. Volgens een rapport van de Onderwijsraad (PDF) ontbreekt het scholen aan kennis en lesmateriaal. Nederlandse scholieren scoren in vergelijking met andere landen slecht op de vaardigheden die nodig zijn voor goed burgerschap.
Onmiddellijk doemt de vraag op: wat is goed burgerschap precies? Die is nog niet zo makkelijk te beantwoorden, omdat er in een democratie de facto niets van de burger geëist wordt, behalve dan dat hij zich aan de wet houdt. Hij hoeft zich niet in te zetten voor het algemeen belang, hij is niet verplicht te stemmen, hij is niet verplicht zich te informeren, al valt het natuurlijk toe te juichen als hij dat allemaal wél doet. Dit minimumaspect van de democratie is lastig voor kinderen concreet te maken. Als het burgerschaponderwijs al wordt gegeven, richt het zich meer op algemene omgangsregels op school (respect!) en conflictbeheersing dan op iets abstracts als staatsinrichting of de merites van de vertegenwoordigende democratie.
Voor ‘hoerrrr’ uitschelden
Omgangsregels behoren tot het domein van de etiquette en zijn weliswaar altijd in lijn met de wet, maar diffuser en minder hard. Het schenden van omgangsregels leidt niet tot straf van de wettelijke autoriteiten, maar soms wel tot sancties van lagergeplaatste auroriteiten als ouders en opvoeders. Omgangsregels vormen een veel grijzer gebied dan wettelijke regels, wat het handhaven ervan bemoeilijkt.
Een goed voorbeeld van een onhanteerbare omgangsregel is het verbod op tersluikse seksuele intimidatie van meisjes op straat. In de film ‘Femme de la Rue’ documenteerde de Belgische filmstudente Sofia Peeters met een verborgen camera hoe zij, in een niets-bijzonders zomers jurkje lopend over straat in de mindere wijken van Brussel, voortdurend nagesist en voor ‘Hoerrrr’ uitgescholden werd door passanten van mediterrane afkomst. De documentaire riep ook veel herkenning en instemming op in Nederland. Kennelijk is het voor vrouwen tussen de 15 en 35 jaar op z’n minst vervelend maar soms zelfs angstaanjagend om zonder mannelijke chaperon over straat te gaan in bepaalde buurten.
Horzels krijg je niet weg met een sloophamer
Dit is zo’n flagrante schending van de basisomgangsregel op straat (‘Laat om te beginnen elkaar met rust’) dat elke mogelijke tegenmaatregel bij voorbaat hopeloos lijkt. De PvdA en de VVD willen dit gedrag bij wet strafbaar stellen. Onbegonnen werk natuurlijk. Alleen al van de vereiste procedures (aangifte doen, arrestatie, overtreders identificeren, getuigen vinden, advocaten, rechtszaken, bureau Halt, smartengeld, strafblad) zinkt de moed je in de schoenen. Horzels krijg je niet weg met een sloophamer.
Lessen burgerschap op school, fantaseer ik. Gewoon een beetje empathie installeren vanaf jeugdige leeftijd om de boodschap over te brengen dat meisjes en vrouwen het niet leuk vinden om als loslopende viezigheid te worden bejegend. Iets simpels over de omgang van jongens en meisjes op een ‘niet zó, maar zó’-manier. Ik stel me een rollenspel voor, waarin het verwerpelijk gedrag aanschouwelijk wordt gemaakt en gewraakt. En vervolgens hoe het dan wel moet: rollenspelers lopen langs elkaar heen op een imaginaire straat en iedereen houdt zich gedeisd. Er gebeurt niks! Saai!
Precies de reden waarom burgerschaponderwijs een doodlopende weg is. Degenen die moeten worden doordrongen van het voor de hand liggende (beleefdheid) zijn ook degenen die daar het minste affiniteit mee hebben.
________________
Volg HP/De Tijd ook op Twitter!
