Spring naar de content

Echt, u deugt voor geen meter

Voor zover het toeval iets te willen heeft, wilde het toeval dat ik op een lijstje met klassieke deugden en ondeugden stuitte. Tamelijk van gisteren en toch veelzeggend.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Matt Dings

Plato, Aristoteles en Cicero vonden wijsheid, rechtvaardigheid, matigheid en moed essentiële pijlers onder de samenleving. Katholieke theologen voegden later geloof, hoop en naastenliefde toe aan het lijstje topdeugden. Daar staan net zoveel ondeugden, ofwel hoofdzonden, tegenover. Dat door Paus Gregorius I (600 n. Chr.) gesanctioneerde lijstje bestaat uit ijdelheid, hebzucht, seksuele lust, afgunst, gulzigheid, toorn en luiheid.

De hele geschiedenis dóór hebben de grote deugden en ondeugden geleerden en kunstenaars gefascineerd: van de schrijver Dante tot het theaterduo Brecht en Weill en van de schilder Jeroen Bosch tot de filmer David Fincher (Se7en). Maar inmiddels is de populariteit is er wel van af. De klank van de woorden heeft een galm van vroeger gekregen. Ze klinken ons hoogdravend, een beetje pathetisch zelfs, in de oren en doen gedateerd aan.

Wijsheid. Zap één avond langs de televisiekanalen en u weet dat niet wijsheid maar onnozelheid daar de maatstaf is. Bij politieke leiders doen hun inzichten minder ter zake dan hun behendigheid in presentatie en debat. De meestgelezen schrijvers bieden spanning of stijl, geen woord voor de wereld. In het intellectuele discours trekken maar weinig wijsgeren de aandacht.

Rechtvaardigheid en naastenliefde scoren zowel goed als slecht. Bij linkse en christelijke politici blijven het sturende begrippen, maar ter rechterzijde worden ze gewantrouwd omdat ze zouden leiden tot misbruik en afhankelijkheid. Collectieve idealen zijn het dus niet meer. Ook het geloof heeft als algemeen richtsnoer aan betekenis verloren.

Matigheid als deugd en gulzigheid en afgunst als ondeugden zijn anachronismen in een tijd die geheel vervuld is van consumentisme en ons de hele dag door oproept tot kopen, hebben en vervangen: nu nóg witter/luxer/beter/nieuwer! Lust is ontsnapt aan de bekrompenheid van de geschiedenis en genormaliseerd tot een begeerlijk goed in plaats van een hoofdzonde.

Toorn is present op elke straathoek en in alle media. In iedere laag van de samenleving komt het assertieve individu voor zijn rechten op en reageert geërgerd en verongelijkt zodra het daaraan schort – ‘fuck you!’ is een gangbare hartenkreet geworden. Moed daarentegen is een woord dat je amper nog hoort. En sinds we allemaal idolen en sterren kunnen worden en Warhol’s kwartiertje roem binnen handbereik van de massa is gekomen, is ijdelheid niet meer suspect maar legitiem.

Kortom: we deugen voor geen meter. En daar zitten we helemaal niet mee, want de moderniteit heeft ons bevrijd van veel benepenheid. Maar ze heeft ons ook een heleboel brutaliteit en trivialiteit gebracht, zodat er wel iets voor valt te zeggen die oude do’s & don’ts nu en dan af te stoffen en te onderzoeken op bruikbaarheid voor de eigen tijd. Misschien helpt het als we er aansprekende, hedendaagse woorden voor vinden. Suggesties?

Onderwerpen