Spring naar de content

Een waarheid als een koe met spuigaten

Als mijn kleindochtertje over de vloer is, vraagt ze steevast of we naar de boerrij gaan om koeën te kijken. Fascinerend vindt ze die, de runderen van de biologische stadsboerderij. Ik niet minder, want het dagelijkse leven biedt maar zelden een tête-à-tête met een koe. Daarvoor zijn we te ver verwijderd geraakt van de agrarische samenleving die Nederland niet eens zo lang geleden nog was.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Matt Dings

In de taal van alledag loeit het niettemin nog van de koeien. Dagelijks keuvelen we over koetjes en kalfjes, halen we oude koeien uit de sloot om die een haas te laten vangen, debiteren we waarheden als koeien en beloven we elkaar koeien met gouden horens. In het verlengde daarvan hebben we al dan niet goed geboerd, spannen we de paarden achter de wagen, zullen we dat varkentje even wassen (maar niet in de zwijnenstal), gaan we met de kippen op stok en sparen we de kool en de geit.

Zo komen er veel uitdrukkingen uit werelden waar we amper nog weet van hebben. Wie ziet de spuigaten voor zich, waar ‘het’ vaak uit loopt? Waar koop je pluimen om op een hoed te steken? Is een doopceel een drug? Wie is Jetje, waar ‘m van gegeven wordt? Bestaan er nog scepters en hoe zwaai je ermee? Waarom is de draad rood? Wat is het apezuur waarnaar we ons zoeken? Waarom is een klontje net zo klaar als Kees?

Veel uitdrukkingen komen uit werelden waar we amper nog weet van hebben

Wat net zo naar de verleden tijd klinkt, is de taal van de kruiswoordpuzzel. Bij meisjesnamen gaat het in puzzels vaker om Marijke en Miep dan om Nebahat of Esmée. Het onderwijs bestaat nog steeds uit de Huishoudschool en de LTS. Van beroep is men smid of paardenslager. Wat landen betreft, blijven Thailand en Taiwan hardnekkig Siam en Formosa heten. Qua hobby’s komen we steevast uit bij met modelbouw en figuurzagen. En Amerikaanse schrijvers heten Poe of Hemingway en nooit Bret Easton Ellis.

Het puzzelen zelf, trouwens, raakt misschien ook op leeftijd, want ik vraag me af of twintigers en dertigers nog puzzelen – in het wild zie ik het nooit. Jammer, want puzzelen is een vorm van gesofisticeerd niksen en zoals u weet, gaat er weinig boven een poosje niksen op z’n tijd. Maar een nadeel van het niksen, het lanterfanten, het lummelen, het straatslijpen, is dat het gaat vervelen. Dan wordt het tijd voor een bezigheid die een element van pauzeren in zich heeft zonder dat we echt iets om handen hebben. Zo, stel ik me voor, is het puzzelen uitgevonden.

De puzzel heeft natuurlijk concurrentie gekregen van de smartphone App Wordfeud, realiseer ik me. En één blik op de woordengenerator van Wordfeud leert dat ook in dat spel de archaïsche woorden nog helemaal in tel zijn.

Kortom, we kunnen nòg zo bijdetijds doen, in onze taal putten we volop uit het verleden. Maar goed ook, want geen vandaag zonder gisteren.

———
Volg HP/De Tijd ook op Twitter.

Onderwerpen