Verboden boeken waren nog nooit zo makkelijk verkrijgbaar
Als je vroeger, tegen alle adviezen van ouders en leraren in, kennis wilde nemen van de inhoud van Hitlers Mijn Kamp, dan moest je naar Antwerpen, geen straf trouwens. Daar had je smoezelige boekhandeltjes waar je dat boek gewoon kon kopen. En trouwens ook cafés waar de foto’s van gesneuvelden aan het Oostfront nog gewoon aan de wand hingen. In Nederland is Hitlers boek tot op de dag van vandaag verboden, al kun je het wel her en der downloaden. Nog in 2007 wees de kamer toenmalig minister Plasterk terecht toen hij dat verbod wilde opheffen.
Het zal u misschien ontgaan zijn maar wij zitten aan het einde van de Week van het Verboden Boek en zeker in de Verenigde Staten is zo’n week nog hard nodig want dat land telt ontzaglijk veel relifanaten die allerlei meesterwerken uit de wereldliteratuur met harde hand uit boekhandels en bibliotheken willen verwijderen. Te liberaal, te veel sex, te agnostisch, allerlei wordt er bijgesleept. Een verloren strijd, dunkt ons, want praktisch alle diep gehate boeken zijn online en digitaal en vaak voor niks makkelijk op te halen. Al was het alleen al omdat goedwillende lieden op het internet keurige lijstjes met download-adres hebben aangelegd.
Maar het gevaar loert overal, recent nog in het hypercorrecte Zweden waar de een of andere idioot bij een bibliotheek bedacht dat de uitgaves van stripheld Kuifje te koloniaal van aard zijn. Je kan de geschiedenis niet veranderen en evenmin ontkennen. Je kan wel iets doen aan de toekomst, dat moeten we er maar van leren. Gelukkig hebben de Zweden dat na een wereldwijde storm van protest nu ook ingezien.
Voor wie dacht dat met de komst van het digitale boek ook de censuur zou verdwijnen, dat is zeker niet zo. Recente ontwikkelingen in de VS wijzen erop dat het gevaar dit keer echter niet komt van beledigde religies maar van grote digitale boekhandelaren daarentegen, die op uw geld belust zijn. In de oorlog, die woedt om het monopolie op het digitale boek, hebben Amazon en Barnes&Noble (de grootste boekenketen van de VS) een nieuwe stap gezet.
Het boek My Mother was Nuts van Penny Marshal is de eerste uitgave van Amazon zelf en is deze week door Barnes&Noble (en door andere boekhandelaren) uit de schappen gehaald. Niet omdat de inhoud aanstootgevend of opruiend is, maar alleen omdat het boek van Amazon is. Dat is een noviteit en een angstwekkend precedent. Het betekent effectief dat de vrijheid van de koper van boeken wordt ingeperkt omdat zijn boekhandelaar in een concurrentiestrijd is verwikkeld.
Een nieuwe vorm van het verbieden van boeken, in feite. Nu is Amazon zelf ook niet het braafste jongetje van de klas want het verkoopt zijn e-boeken in een formaat dat je alleen met Amazons eigen Kindle kunt lezen. Gelukkig zijn er veel handige nerds die daar wel raad mee weten en die moesten we vanaf nu maar beschouwen als voorvechters van het Vrije Woord.
Tot slot een uitgaanstip: In Maastricht is nog tot het eind van deze maand de tentoonstelling Verboden Boeken te zien. Naar Maastricht gaan, dat is evenmin een straf als naar Antwerpen. De tentoonstelling is in maart van dit jaar geopend door de betreurde Gerrit Komrij, een groot bestrijder van censuur en verboden. Het was misschien wel zijn laatste officiele handeling.
Marinus Kirchjunger is boekhandelaar in een middelgrote stad in Nederland en schrijft over de liefde voor boeken en e-books.
