Sociaal leenstelsel voor studenten: het nieuwe Legio Lease?
Het sociaal leenstelsel voor studenten dat het kabinet Rutte II invoert lijkt op de eind jaren ’90 populaire aandelenlease: je belegt met geleend geld en betaalt de lening (inclusief rente) af met het rendement op die investeringslening. Dat een belegging ook negatief kan renderen vergat men er bij Legio Lease nog wel eens bij te zeggen, maar geldt dat niet ook voor de waarde van een diploma?
In het Amerikaanse onderwijssysteem, in welke richting het onze zich steeds meer ontwikkelt, is de vraag naar het financiële rendement van een studie de normaalste zaak van de wereld. Universiteiten en studies worden gerangschikt naar het gemiddelde inkomen van oud-studenten, zodat je kunt zien dat een diploma van Princeton het meest lucratief is.
Er is ook wetenschappelijk bewijs: met een bachelor op zak is de kans op werkloosheid kleiner en het gemiddelde salaris hoger dan met enkel een middelbare school (high school) diploma.
1.000.000 meer salaris gedurende carrière
Maar loont de investering in een studie? Daar lopen de berekeningen over uiteen. Als je over een mensenleven genomen een miljoen dollar meer verdient natuurlijk wel. Maar die berekeningen nemen onder meer de af te dragen belastingen niet mee en de gemaakte studieschulden worden er niet van afgetrokken. Ook de inkomsten van iemand die vier jaar gaat werken in plaats van studeren, tellen niet mee. Als je bovendien het geld dat je in je studie pompt daarbij optelt, word je volgens deze aannemelijke berekening rijker van een vroegtijdig arbeidersbestaan.
Cijfers geven een vertekenend beeld
De grootste valkuil is dat met gemiddeldes wordt gerekend en die verliezen zeggingskracht als de spreiding van salarissen groot is. Zo ligt het gemiddelde inkomen van de best verdienende bachelors vier keer zo hoog als de minst verdienende (120.000 versus 30.000 dollar per jaar). Het maakt dus nogal uit of je een technische studie doe of ‘iets sociaals’.
Ook toonde onderzoek van Harvard-economen Lawrence Katz en Claudia Goldin aan dat het salaris van ‘lower-end college graduates in middle management and certain professional positions’ in de jaren ’90 onder druk kwam te staan vanwege het verplaatsen van werk naar lage-lonen landen, terwijl een selecte groep creatieve talenten juist grote salarisstijgingen tegemoet kon zien.
Ook kennisintensieve arbeid verplaatst naar China
Maar zelfs die groep moet zich zorgen maken. Een andere Harvard-professor, Venkatesh Narayanamurti, schreef dit jaar Exporting America’s future, een artikel waarin hij stelt dat nadat eerst het productieproces naar lage-lonen landen is verschoven, nu ook de kennisbanen het land uit gaan. Net als vele technologiebedrijven heeft Apple, Amerika’s trots, inmiddels een research and development tak in China opgezet waar de iPads van de toekomst worden verzonnen. Het meest waardevolle bedrijf ter wereld heeft een enorme groei doorgemaakt, maar de bijdrage aan de Amerikaanse banenmachine neemt juist af.
Werken onder je niveau
Bovendien zit aan het aantal banen voor hoger opgeleiden een grens. Als vraag en aanbod niet in balans zijn, zullen bachelors onder hun (salaris)niveau moeten werken. Richard Vedder, economieprofessor en auteur van het boek Going Broke by Degree: Why College Costs Too Much, verwacht dat steeds meer afgestudeerden in banen terecht zullen komen die geen vierjarige opleiding vragen. Ook voorziet hij dat de inkomensverschillen tussen een selecte groep topverdieners en bachelors die het met een veel lager salaris moeten doen, verder zullen toenemen.
Gemiddeld 15.500 euro schuld
Het argument dat in het Nederlandse onderwijssysteem je schuld toch wel wordt kwijtgescholden als je weinig verdient is ook maar een halve waarheid. Zo makkelijk kom je er niet mee weg: al verdien je zelf niets en je partner maar 20.000 euro per jaar, dan moet je gewoon afbetalen.
De huidige student met een overheidslening bouwt volgens het NIBUD gemiddeld zo’n 15.500 euro schuld op (in de VS zo’n 20.000 euro) en je kunt er donder op zeggen dat die schuld fors toeneemt met de invoering van het sociaal leenstelsel én de afschaffing van de OV-studentenkaart.
Financiële bijsluiter
Natuurlijk is Nederland geen Amerika en is studeren meer dan een financiële investering. Maar het gemak waarmee het leenstelsel wordt ingevoerd is opvallend, kijkend naar de aanzienlijke schulden waar studenten zich in moeten steken. De suggestie dat studeren een soort ‘winstverdriedubbelaar’ is, een lening die zich altijd uitbetaald, is misleidend – al was het maar omdat de financiële toekomstperspectieven per opleiding sterk verschillen. Wordt het tijd voor een financiële bijsluiter voor studies?
———–
Volg Edwin en HP/De Tijd ook op Twitter.
