Spring naar de content

Waarom pesten niet iedereen even hard raakt

Pesten kan tot zelfmoord leiden. De afscheidsbrief van de twintigjarige Tim Ribberink werd door zijn ouders in de rouwadvertentie gepubliceerd als een aanklacht tegen het onrecht dat hun zoon was aangedaan en als een oproep aan de maatschappij om dit soort afschuwelijke gebeurtenissen te voorkomen.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Beatrijs Ritsema

Het is begrijpelijk dat de ouders in hun woede en verdriet naar ‘de ander’ wijzen. De pestkoppen zelf die de jongen het leven zuur hebben gemaakt, leraren die niets in de gaten hadden. Maar natuurlijk is er niemand te vinden die zich verantwoordelijk voelt, want pesten voltrekt zich nu eenmaal buiten het zicht van de autoriteiten.

Meer aandacht voor pesten dan vroeger
In vergelijking met vroeger, toen het fenomeen werd doodgezwegen, is er veel meer aandacht voor. Elke zichzelf respecterende school houdt er een anti-pestbeleid op na, er worden lessen aan besteed om het bespreekbaar te maken, leraren dienen een oogje in het zeil te houden en in te grijpen.

Ik betwijfel of meer inspanning van de autoriteiten geboden is om dit soort tragedies te voorkomen. Niet dat meer inspanning kwaad kan – scholen, leraren, opvoeders, toeziend houdende volwassenen moeten vooral hun uiterste best doen. Maar ze hebben geen flauw idee wat zich allemaal afspeelt in het parallelle jongerenuniversum, dus ze kunnen weinig uitrichten.

Bij een eenzaam persoon is de geringste steek onder water, de flauwste mop ten koste van hem of haar,  traumatisch

Net als overal draait het bij kinderen en jongeren om insluiting en uitsluiting. ‘Hoor je erbij of hoor je er niet bij?’ is de essentiële vraag waarvoor iedereen vanaf een jaar of drie zich gesteld weet. Uitgesloten worden (niet mogen meedoen) is een van de pijnlijkste ervaringen die een mens kan overkomen.

Eenzaamheid erger dan pesten
Ik ben niet zo dol op hersenonderzoek, maar dat bij een sociale uitsluitingservaring precies dezelfde hersengebieden worden geactiveerd als wanneer iemand fysieke pijn ondergaat, vind ik toch wel veelzeggend. Een kind dat niet mee mag doen met voetballen lijdt evenveel als een kind dat een klap op z’n kop krijgt, en misschien nog wel meer want het niet mee mogen doen duurt langer dan de fysieke pijn van een klap of een stomp.

Volgens mij is gepest worden niet meer dan een uitwas, je zou ook kunnen zeggen een symptoom, van een veel groter onderliggend probleem: eenzaamheid. Pestgedrag is dubbelzinnig en komt vaak veel heftiger binnen dan beoogd. Uitsluitingsmechanismes doen zich aan de lopende band voor, zeker onder kinderen die geen gepaste beleefdheid in acht nemen.

Uitsluitingsgedrag hoeft niet erg te zijn
Dat hoeft niet erg te zijn, zolang iemand andere mensen heeft om op terug te vallen, zolang hij ergens anders wél kan meedoen. Zelfs kwaadaardig pestgedrag kan onschadelijk worden gemaakt, als een kind over een of twee leeftijdgenoten beschikt met wie hij een alliantie kan sluiten en op wie hij kan vertrouwen. Dat biedt tegenwicht en relativeert het pesten.

Liever een leerfabriek dan een dorpsschooltje
Bij de schrijnende herinneringen van Marijn de Vries op deze site viel me op dat een en ander plaatsvond op een dorpsschooltje met heel weinig kinderen. Ouders hechten vaak aan de geborgenheid van kleine scholen, maar ik vermoed dat veel kinderen voor hun geestelijk welzijn meer baat zullen ondervinden bij grote scholen (leerfabrieken), waar tenminste meer keus is voor een kind dat door eenzaamheid wordt bedreigd om gelijkgestemden te vinden.

Pestgedrag proberen de kop in te drukken lijkt op dweilen met de kraan open. Het moet gebeuren, maar nog veel belangrijker is het om voor elk kind in de gaten te houden of het ergens, waar dan ook buiten het gezin, sociaal volwaardig meedoet. Bij een eenzaam persoon is de flauwste mop ten koste van hem of haar, de geringste steek onder water, traumatisch. In je eentje red je het niet.