Zwarte Piet is een smakeloze verschijning
Vorig jaar werden nog twee actievoerders met een bord ‘Zwarte Piet is racisme’ gearresteerd, omdat zij de intocht van Sinterklaas zouden verstoren. Dit jaar is dergelijke op landelijk niveau de aandacht trekkende heisa achterwege gebleven.
Toch las ik vanochtend, 4 december, in de krant over een vervelend incidentje in een Amsterdamse tram, waarbij drie zwarte pieten die in de aanloop naar het heerlijk avondje pepernoten uitdeelden aan passagiers, het strooigoed keihard terug gesmeten kregen van een boze allochtoon.
Historisch en cultureel beladen
Niet aardig van die tramreiziger, niet leuk voor de zwarte pieten van dienst en niet fijn voor de omzittende kinderen. Je kunt het incident afdoen als een extreme reactie van iemand die geheel ten onrechte een onschuldig volksfeest op z’n ponteneur betrekt en racistische spoken ziet waar die er niet zijn, maar het feit ligt er dat sommige mensen zich hevig storen aan de black face uitmonstering. Deze specifieke maskerade is historisch en cultureel beladen.
Het kost heel veel moeite om aan buitenstaanders, mensen die niet in de traditie zijn opgegroeid, bezoekende buitenlanders uit te leggen wat voor spel hier wordt gespeeld. Alle verklaringen eromheen (pieten zijn zwart door het roet van de schoorsteen, pieten en klaas hebben een gelijkwaardige rol, met pieten kunnen kinderen lachen – voor Sinterklaas zijn ze een beetje beducht) lopen uiteindelijk vast in het venijn van de machtstegenstelling zwart-wit. De witte is de baas, de zwarte is zijn ondergeschikte, ook al heeft-ie het intussen tot voorman en manager gebracht.
Elementaire beleefdheid
Incidenten waarbij Sint en Piet-rollenspelers uitgescholden en agressief bejegend worden, zullen zich blijven voordoen en misschien wel toenemen. Het wordt steeds moeilijker om de schminkkwast ter hand te nemen en zorgeloos het vrolijke spel op te voeren, want de beledigde partij heeft een punt. Als je iemand blijkt te beledigen terwijl dat in het geheel niet je bedoeling was, dan pas je je toch op zo’n manier aan dat je hem niet langer beledigt? Dat is niet meer dan elementaire beleefdheid.
Haal de angel uit het Sinterklaasfeest
Hoe makkelijk zou de angel uit het Sinterklaasfeest verwijderd kunnen worden door af te stappen van het pijnlijke zwart-wit sjabloon. De zwartheid van zwarte piet is tenslotte niet essentieel voor de geest van het feest. Er is geen reden om hardnekkig vast te houden aan net die ene suspect geworden traditie. Ik heb hier al eens eerder over geschreven. In mijn geheugen lokaliseerde ik dat een jaar of acht, negen geleden, maar toen ik ging zoeken in de krochten van mijn computer bleek het stukje uit 1992 te stammen:
‘Het zou me niet verbazen als het over een paar jaar echt met hem afgelopen is. De symboliek van het acrobatische, zwarte knechtje ligt er te dik bovenop. In multicultureel Nederland is Zwarte Piet een smakeloze verschijning geworden. Het alternatief ligt voor de hand: schmink de pieten hemelsblauw of knalroze, kanariegeel of groen als gras en geef ze in kleur corresponderende pruiken. Dat zal er fantastisch uitzien. Het is even wennen aan een andere conventie, maar voor de kinderen maakt het niets uit en over tien jaar weet niemand meer dat het ooit anders was. Ook de liedjes en rijmpjes kunnen moeiteloos aangepast worden: Sinterklaas en Kleurenpiet, allebei bestaan ze niet.’
Als het Sinterklaasjournaal volgend jaar nu eens begint met een ruimer kleurenpalet in te zetten bij de verkleedpartij, dan volgt de rest vanzelf.
