Spring naar de content

Ontwikkelingsland Griekenland dwingt tot herziening financieel lexicon

Het gaat niet goed met Griekenland. Het gaat zelfs heel erg slecht met Griekenland. Financieel analysebureau MSCI heeft Griekenland daarom teruggezet van developed market (ontwikkelde markt) naar ‘emerging market’ (opkomende markt).

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Tim Jansen

Volgens de classificatie van MSCI brengt Griekenland dit op gelijke hoogte met landen als Chili, Egypte en Thailand. Andere meetsystemen scharen landen als Nigeria, Saoedi-Arabië en Bangladesh ook onder ‘opkomende markten’. Niet bepaald het type economieën waar je als EU-land verwacht mee vergeleken te worden.

Economische ontwikkeling kon alleen maar omhoog
De degradatie van Griekenland noopt ons tot een kritische evaluatie van het financiële lexicon. Het onderscheid tussen ‘ontwikkelde economieën’ en ‘opkomende economieën’ weerspiegelt het grenzeloze economische optimisme dat het westen decennialang heeft gehad. Economische ontwikkeling kende na de Tweede Wereldoorlog maar één richting. Opwaarts. In lijn met dit eenrichtingsverkeer worden optimistische termen als ‘ontwikkelingslanden’ en ‘opkomende landen’ gebezigd. Vroeger kon je zonder gêne aan arme landen refereren als derdewereldlanden, maar deze term is vakkundig uitgebannen en vervangen door meer hoopgevende terminologie. Een term als ‘ontwikkelingsland’ impliceert dat je gift nuttig besteed wordt, terwijl derdewereldland eerder een beeld van bodemloze putten oproept.

Het heilige en logische einddoel van opkomende economieën is natuurlijk de status van een ontwikkelde economie. De weg naar deze status is lang en zwaar, maar waardevol. Als gearriveerde economie ben je niet alleen financieel rijker, maar is de samenleving ook een prettigere plek om te vertoeven. Ontwikkelde economieën hebben in de regel lagere criminaliteitscijfers, een democratisch politiek systeem, lage sterftecijfers, een sterker sociaal vangnet en minder kinderarbeid. Allemaal zaken waarvan de ontwikkeling samenhangt met economische groei. Een geruststellende gedachte als economische ontwikkeling zich inderdaad zou bevinden in een eenrichtingsweg.

100.000 kinderen illegaal aan het werk in Griekenland
Pijnlijk was dan ook het bericht dat de Griekse ombudsman op de internationale dag tegen kinderarbeid wereldkundig maakte. Door de economische crisis werken er in Griekenland circa 100.000 kinderen illegaal. Vaak maken zij lange dagen tegen een laag loon, aldus de Ombudsman. Als deze geconstateerde ontwikkeling klopt (officiële data zijn niet beschikbaar) dan toont het aan dat de gevolgen van de crisis voor Griekenland zeer verreikend zijn. Gevolgen waarvan we als internationale gemeenschap ooit hebben afgesproken dat we dat niet willen.

Het is ook een ontwikkeling waarvan het onduidelijk is wanneer deze stopt. Griekenland mag volgens MSCI nu een opkomende markt heten, maar dat betekent allerminst dat de bodem in de Griekse economie is bereikt. Noch is het een garantie dat de kinderarbeid afneemt. Griekenland is met de degradatie niet verworden tot een groeibriljant. Dat klinkt logisch. Maar wat schiet Griekenland op met het herformuleren van economische categorieën? Is dat niet gewoon een taalspelletje voor economen, journalisten en columnisten?

Meer realisme
Daar zit wat in. Het herformuleren van derdewereldland naar ontwikkelingsland bepaalt niet dat ontwikkelingshulpgelden niet langer in de zakken van foute leiders verdwijnt, maar ten bate komen aan degenen die het nodig hebben. Het herformuleren van ‘opkomende economie’ naar bijvoorbeeld ‘gemiddeld presterende economie’ zal Griekenland in economisch opzicht niet helpen.

Toch kan een nieuwe terminologie waardevol zijn om meer nuance en realisme aan te brengen in de discussie. De huidige begrippen suggereren dat nationale economieën zich verhouden tot een evolutionaire eenrichtingsschaal. Waar voor de politicoloog Francis Fukuyama de liberale democratische staat een logisch eindpunt van de geschiedenis was, is  dat voor economen ‘de ontwikkelde economie’.

Landen ontwikkelen zich binnen de huidige gedachtegang bijvoorbeeld van frontier market tot emerging market tot developed market. Griekenland (maar ook Marokko dat door MSCI werd teruggezet naar frontier market) toont aan dat economische ontwikkeling en de daarmee gepaarde maatschappelijke ontwikkelingen verre van eenduidig zijn. Een neutralere – minder optimistische – terminologie, waarbij meer aandacht is voor economisch tegengestelde bewegingen, zou recht doen aan de belangrijkste les van deze crisis. Groei is geen garantie.