Het Frans is geen taal maar een houding
Mijn vroegere buurvrouw stelde ooit, toen zij zich ergerde aan de geringe bilingualiteit van de Fransen, dat ‘het Frans geen taal, maar een spraakgebrek’ is.
Ik glimlachte instemmend, want de Franse les was voor mij als puber een tweewekelijkse martelgang. Nu ik, jaren later, veel Fransen tegenkom op mijn wereldreis, moet ik mijn mening herzien. Frans is geen spraakgebrek, noch een taal. Het Frans van de Fransen is een houding.
De verbaasde Fransman
Als je een Fransman vertelt dat je drie miljoen per jaar verdient of een vis van anderhalve meter hebt gevangen, zal hij, net als Nederlanders, onder de indruk zijn. Wij zouden enigszins ongelovig zeggen: “Nou, dat is veel.” Fransen reageren alleen lichamelijk. De ogen worden groot, de onderlip komt iets naar voren, de nek wordt uitgerekt en het hoofd gaat met een soepele beweging naar voren. Als een soort verbaasde giraffe die blaadjes van een boom probeert te snoepen, maar er eigenlijk net niet bij kan. Wanneer Fransen ergens het antwoord op schuldig moet blijven, trekken ze hun lippen samen tot een streepje met de mondhoeken licht naar beneden getrokken, de ogen worden een beetje samengeknepen, de ellebogen gaan richting de zij, en de handen worden op schouderhoogte ten hemel geheven.
Heeft men wel een antwoord klaar en wil men daar een redenatie aan vastknopen, dan gaat het als volgt. De Fransman buigt het bovenlijf lichtjes voorover (boven de tafel, in het geval van een conversatie in zittende positie) richting gesprekspartner. De lippen worden het ontspannen getuit en een arm gaat in kelnerpositie naar voren. Wanneer een Fransman een lang betoog houdt, kun je gerust een dienblad op zijn hand zetten en drie Pernod inschenken. Na het ‘parce-que’ volgt een soort zangerig gebrom/rommelend geluid, dat mensen die het Frans niet machtig zijn imiteren wanneer ze doen alsof ze Frans spreken.
Buitenlanders zullen nooit echt Frans spreken
In het zeldzame geval dat een Fransman enigszins accentloos een andere taal beheerst (die verdomde harde ‘h’ ook), dan zal hij toch met zijn houding verraden dat Frans zijn moedertaal is. Of ze nu ‘ik weet het niet’, ‘yo no sé’ of ‘I don’t know’ zeggen, het lichaam zegt altijd ‘je ne sais pas’. ‘Because’, ‘omdat’ of ‘weil’ verandert iedere Fransman in een ober. Andersom kunnen buitenlanders wel de taal leren, maar zullen ze nooit met hun lichaam spreken zoals Fransen dat doen.
Mijn vriendin heeft in Parijs gestudeerd, beheerst de grammatica en wordt door de Fransen regelmatig gecomplimenteerd met haar Franse accent. En hoewel haar gesprekken in het Frans mij geregeld boven de artistieke schilderspet gaan, zie en voel ik zelfs met mijn middelbare school-Frans dat ze nooit echt Frans zal spreken. Al is haar woordenschat nog zo groot, haar grammatica feilloos en haar accent romantisch, haar houding zal altijd Nederlands zijn. Of ze nu een gloedvol betoog houdt, verbaasd of boos is. Haar lippen blijven rustig en haar handen zullen in alle Hollandse nuchterheid een kop thee omklemmen.
