Spring naar de content

Analyse: hoe Plasterk moet laveren tussen stof happen en waardigheid behouden

Vanmiddag begint dan eindelijk het belangrijkste debat tot op heden voor de regering Rutte II: Plasterkgate. De Kamer zal de minister van Binnenlandse Zaken hard ondervragen over zijn uitglijders in het NSA-AIVD-MIVD-dossier. Wat staat ons te wachten?

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Matthias Pauw

Door het stof
Een ding is zeker, Plasterk zal behoorlijk door het stof moeten en dat is niet eenvoudig. Niet alleen heeft hij in zijn eerdere uitlatingen absolute nonsense verkocht over wie de metadata heeft verworven, maar hij heeft vervolgens ook nog eens verzaakt deze fabel uit de wereld te helpen – zogenaamd uit staatsbelang. Dit brengt de voormalig minister van Feesten en Partijen in een bijzonder lastig parket. Liegen is al behoorlijk erg, maar zeker als het de staatsveiligheid betreft niet ongezien in politiek Den Haag. Onkunde is minstens even zo vaak een reden om een minister de laan uit te sturen. Plasterk heeft deze twee zaken heel aardig met elkaar weten te combineren, dat ziet er slecht uit.

Hij zal dan ook een perfecte middenweg moeten vinden tussen net voldoende stofhappen en ook genoeg geloofwaardigheid behouden.

De klok is in zijn nadeel
Voor Ronald Plasterk geldt dat de klok zijn grootste vijand is. In de eerste plaats omdat hij al een week aan het ‘bungelen’ is. Al dagenlang wordt er aan zijn stoelpoten gezaagd en ook de veelzeggende radiostilte die hij betrachtte duidt op weinig goeds (paniek). De oppositie heeft ruim de tijd gehad om haar messen te slijpen en de strategie te bepalen.

Maar de klok zal ook vandaag een grote rol spelen. Het debat begint laat. Te laat wellicht. Pas om 16.30 uur begint de vergadering die op voorhand een uitputtingsslag lijkt te gaan worden. De Kamer stelde eerder al meer dan 80 schriftelijke vragen welke de ministers Plasterk en Hennis niet bepaald naar tevredenheid hebben beantwoord. De geschiedenis wijst uit dat debatten neigen te escaleren naarmate middernacht in zicht komt. Ministers gaan fouten en knullige versprekingen maken door vermoeidheid en verstrikheid in het dossier of het web van halve waarheden en semantische foefjes.

Als de minister van Binnenlandse Zaken zijn vragen niet kordaat en bondig weet te beantwoorden ontstaat er een crisissfeer die hem zeker de kop kan kosten. Het betreft een gevoelig dossier dat de geloofwaardigheid van het gehele kabinet kan ondermijnen. Blijf dus scherp.

De joker: Mark Rutte
Mark Rutte zou wel eens een bijzonder interessante rol kunnen gaan spelen vanavond. De kans dat Plasterk en Hennis zich niet op eigen kracht weten te redden, of een lijntje naar de premier openlaten, is zeer aanzienlijk. Rutte geldt als coördinator tussen de verschillende veiligheidsdiensten waardoor het zeker niet ondenkbaar is dat ook hij zich zal moeten verantwoorden voor de ontstane situatie. Dan wordt het spannend: als de situatie zich voordoet dat er inderdaad sprake is van een naderende ministerscrisis, waar ook de regeringspartijen niet met goed fatsoen de ogen voor kunnen sluiten, kan Rutte door het kabinet naar voren worden geschoven als joker. Zijn verwevenheid met het dossier maakt de prooi voor de Kamer te groot. Als zij uit zijn op de val van het kabinet doordat zij het lot van Plasterk aan Rutte willen koppelen is de kans groot dat zij zich verslikken in hun prooi. VVD en PvdA worden in die situatie weer tot eenheid gedwongen en ook de ministers hebben niets meer te vrezen.

De inzet van de premier brengt ook risico’s met zich mee. Als er vanavond een politiek-explosieve situatie ontstaat, waarbij de verhoudingen tussen VVD en PvdA in de Kamer onder druk zijn komen te staan, kan de tussenkomst van Mark Rutte ook nog tot een Haags bloedbad leiden. Dit is onwaarschijnlijk maar niet ondenkbaar.

Geen Weekers
Plasterk zal hoogstwaarschijnlijk geen Weekersje doen. Zelf aftreden met voldoende steun in de Kamer (VVD en PvdA) heeft voor hem persoonlijk en voor het kabinet geen voordelen. Een val betekent het einde van zijn politiek carrière, daar heeft Plasterk een paar jaar geleden te veel voor opgegeven. Het kabinet zal er als geheel ook niet beter uitkomen als zij een tweede bewindspersoon binnen een maand kwijtraakt. De druk vanuit Rutte zal daardoor waarschijnlijk gering zijn.

Het wordt spannend, dat is zeker.