U bent Oegandees, homoseksueel en in gevaar? Bewijs het maar
Staatssecretaris Fred Teeven liet vanochtend aan Radio 1 weten dat hij, zoals beloofd, het Nederlandse asielbeleid gaat versoepelen voor Oegandese homoseksuelen nu er in hun thuisland een inhumane antihomowet geldt. President Museveni tekende gisteren de wet, die homoseks in zijn land strafbaar maakt, met maximaal levenslange opsluiting. Gelukkig, zou je bijna zeggen, als je weet dat Museveni liever nog de doodstraf had gewild, en de wet slechts onder internationale druk ‘nuanceerde’.
Teeven noemde de wet ‘draconisch’ en wil daarom onderdak bieden aan Oegandese LHBT‘ers (lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders). Maar: mits hun geaardheid geloofwaardig is. Want Nederland is natuurlijk geen soa-poli waar iedereen zomaar kan beweren in een risicogroep te zitten om zich gratis te laten testen. En de instrumenten die deze geloofwaardigheid moeten meten, zijn de interviewers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).
In 2012 vond een soortgelijke versoepeling (pdf) plaats ten aanzien van LHBT’ers uit Irak, waar de situatie eveneens schrijnend is. Irakezen moesten in de asielprocedure aannemelijk maken dat ze homo of lesbo waren om in aanmerking te komen voor een verblijfsvergunning.
‘Asielzoekers die voor dit beleid in aanmerking willen komen moeten wel aannemelijk maken dat ze uit Irak komen en LHBT zijn. Uitgangspunt is dat de bewijslast hiervoor bij de asielzoeker ligt. Hoormedewerkers van de IND zijn er op getraind om kwetsbare groepen, zoals LHBT’s, hun verhaal te laten doen, maar zijn ook gespitst om mogelijk misbruik te voorkomen.”
De geloofwaardigheid wordt bepaald op basis van vragen over het intieme leven van de asielzoeker. Over zijn relatieverleden of uitgaansgedrag, bijvoorbeeld. En de vluchteling moet ook niet raar opkijken als er wordt geïnformeerd naar specifieke seksuele handelingen.
Maar wat nu als de geaardheid van een vluchteling ongeloofwaardig wordt verklaard en deze persoon wordt teruggestuurd naar een land waar homo-zijn strafbaar is? Waar lesbiennes en transgenders systematisch worden verkracht?
Afgewezen
Vorig jaar wees Teeven de asielaanvragen af van homoseksuele mannen uit Senegal, Sierra Leone en Oeganda. Hun seksuele geaardheid was niet geloofwaardig genoeg. De mannen gingen in hoger beroep, omdat ze in hun land van herkomst gevaar zeiden te lopen. Niet gek, want in alle drie de landen is homoseksualiteit strafbaar.
De stichting Secret Garden, die zich voor LHBT-vreemdelingen in Nederland inzet, zegt vorig jaar al meer dan tweehonderd afgewezen homoseksuele asielzoekers te hebben bijgestaan, onder wie 78 Oegandezen. Een aantal vluchtelingen, van wie de homoseksualiteit niet geloofwaardig werd gevonden, kon volgens het IND zonder gevaar terugkeren naar het land van herkomst.
Oncoöperatief of onwaarachtig
De homorechtenorganisatie COC onderzocht vorig jaar de Nederlandse asielprocedure voor LHBT-vluchtelingen. Een aantal bevindingen was merkwaardig. Veel asielzoekers voelden zich niet op hun gemak door de uitstraling van de IND-medewerker, of waren bang dat de tolk – vaak afkomstig uit hetzelfde land – informatie zou doorspelen aan derden. Vragen over seksueel contact werden vaak als te persoonlijk ervaren. Maar om niet oncoöperatief over te komen, maakten de geïnterviewden hier vaak geen melding van, waardoor hun verhaal niet geloofwaardig werd geacht.
Misschien nog schokkender zijn de gevallen waarin asielzoekers niet werden geloofd omdat ze bepaalde informatie over hun partner niet kenden, of geen contact hadden gehad met een LHBT-organisatie in Nederland. Meer dan de helft van de 29 respondenten, onder wie negen Oegandezen, kwam niet in aanmerking voor een verblijfsvergunning. De situatie in het land van herkomst werd voor hen niet gevaarlijk geacht.
Het COC-onderzoek leidde tot een aantal Kamervragen. Teeven reageerde hierop door te stellen dat de houding van de IND-medewerkers ‘objectief en onderzoekend’ was. Daarnaast waren er geen klachten bekend waaruit bleek dat het IND te ver was gegaan in vragen naar iemands seksleven. “Ik ben van mening dat het vormen van een oordeel over de geaardheid van een gestelde LHBT zorgvuldig plaatsvindt,” zei Teeven tegen de Tweede Kamer.
Een zorgvuldige interviewmethode zou echter moeten inhouden dat vluchtelingen eerlijk durven te zijn, en niet te bang zijn, waardoor ze mogelijk onterecht worden teruggestuurd naar een land als Oeganda – met alle mogelijke gevolgen van dien.
