Spring naar de content

Bril-biograaf: ‘Leven Martin Bril was beslist geen tranendal’

Dinsdag is het vijf jaar geleden dat schrijver en columnist Martin Bril overleed. Bril, vaak omschreven als ‘de scherpste observator van zijn tijd’, veroverde de harten van honderdduizenden lezers en – vooral – lezeressen met zijn populaire columns in Het Parool en later de Volkskrant.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Nick Muller

Toch bleef een schets van het onstuimige leven van Bril tot nog toe uit. Oud-HP/De Tijd-journalist Astrid Theunissen besloot zich in het leven van Martin Bril te verdiepen en schreef een ‘biografische levensschets’. En dat had meer voeten in de aarde dan gedacht. “Veel vrienden wilden in beginsel niet meewerken.”

Als u Martin Bril zou moeten samenvatten in een enkele zin, hoe zou u dat dan doen?
“Als een man met veel gezichten; een bevlogen, rusteloze, neurotische sjacheraar en netwerker met een goed zakeninstinct, die scherpe stukjes schreef en kon bewonderen als de beste, maar zelf ook veel erkenning en roem nodig had.”

Is het beeld dat u van Martin Bril had veranderd na het schrijven van deze ‘biografische schets’?
“Voor ik aan het boek begon, kende ik Martin Bril oppervlakkig uit journalistieke kring. Ik kende hem als een enthousiaste en bevlogen man. In de krant las ik een milde stukjesschrijver. En ik zag hem weleens in het uitgaansleven met een andere dame dan zijn Anneke. Hij bleek, meer nog dan ik dacht, een heel gecompliceerd persoon, en dat komt ook in het boek naar voren.”

Waarom noemt u het boek eigenlijk een biografische schets en geen biografie?
“Een biografie is doorgaans wetenschappelijker en probeert meer te duiden. Ik heb niet de behoefte om te gaan psychologiseren over iemand die is overleden. Ik zit Bril dicht op de huid, beschrijf al zijn kanten tot in detail – maar het is aan de lezer om conclusies trekken.”

Ik hoorde dat het schrijven van het boek heel wat voeten in de aarde heeft gehad. Niemand uit zijn directe omgeving wilde meewerken.
“Dat klopt. Er waren veel vrienden van Martin Bril die in beginsel niet wilden meewerken aan het boek omdat zijn weduwe, Anneke Stehouwer, ook niet wilde meewerken.”

Waarom wilde zij niet meewerken? 
“Geen idee. Ze heeft niet gereageerd op mijn verzoeken tot een gesprek. Mogelijk vond ze het te pijnlijk. Ze had een onstuimig huwelijk met Martin die, zoals eerder gezegd, niet de gemakkelijkste man was, en dat was voor vrienden en bekenden weer rede tot terughoudendheid. Er waren nogal wat mensen die alleen off the record wilden praten of die me doorverwezen naar een ander: ‘Vraag hem maar, hij kende hem beter.’ Maar als er één schaap over de dam is… Uiteindelijk heb ik een dikke veertig personen uitgebreid kunnen spreken.”

Bert Wagendorp schreef zaterdag in de Volkskrant: “Was Martin Bril een schelm, zoals de titel van de aan hem gewijde ‘biografische schets’ doet geloven? (–) Helemaal niet. In Martin Brils leven voerden tragiek en onmacht de boventoon, hoe de hoofdpersoon ook zijn best doet dat te verhullen. Er vallen weinig schelmenstreken in te ontdekken. Zelfs wanneer Brils zegetocht als succesrijk columnist begint, is er de voortdurende ondertoon van verlies en frustratie.”  Heeft Wagendorp gelijk?
“Wagendorp stelt het te zuur. Bril worstelde met zichzelf, met zijn verslavingsgevoelige karakter en zijn onrust, en hij vond op sommige momenten dat hij gefaald had omdat hij nooit is doorgebroken met een grote roman. Tegelijkertijd was hij succesvol en populair als columnist in de Volkskrant. Hij kreeg veel respons van zijn lezers, en daar genoot hij enorm van. Hij was ook een man met vele passies. Hij vond het geweldig om in het theater te staan met Ronald Giphart en Bart Chabot. Hij had een heerlijk leventje. Hij liet zich door niets in de weg staan. Zijn vrouw Anneke zorgde dat thuis alles reilde en zeilde, hij hoefde zich niet om zijn dochters te bekommeren. Hij kon de hort op wanneer hij wilde, en dat deed hij ook. Hij had geld genoeg om in sterrenrestaurants te eten en was geliefd bij de dames. Zijn leven was beslist geen tranendal.”

Tot slot: wordt Martin Bril over vijf, tien, twintig jaar nog gelezen of is hem eenzelfde lot beschoren als Simon Carmiggelt?
“Dat is koffiedik kijken, maar alle columns van Bril zijn onder zijn motto Move the product meermaals gebundeld, dus er zijn talloze boeken in omloop, zo veel meer dan er ooit van Carmiggelt zijn verschenen, waardoor de kans groot is dat Bril over tien jaar nog geregeld her en der blijft opduiken.”

HP/De Tijd presenteert deze maand exclusieve fragmenten uit het boek De Schelmenjaren van Martin Bril van Astrid Theunissen. Kijk hier welke onderwerpen er nog meer in het blad staan of sluit een (proef)-abonnement af. De schelmenjaren van Martin Bril is hier te koop.