Spring naar de content

Kitsch: de absolute ontkenning van poep

Gebouwen die bijna niemand mooi vindt zijn er genoeg. Maar hoe komen ze er? En kan er nog wat aan ge­daan worden? Architect Marjolein van Eigzoekt het uit en stelt mogelijke verbete­ringen voor. Deze week woonboulevard WOOON in Leiderdorp.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Marjolein van Eig

Milan Kundera schrijft in zijn roman De ondraaglijke lichtheid van het bestaan: “Kitsch is de absolute ontkenning van stront in de meest letterlijke en figuurlijke zin”. Ik las de zin ruim vijftien jaar geleden en moet er vaak aan denken. Indrukwekkend. Afkeuring van stront beschrijft hij als iets metafysich, onaanvaardbaar, anders zou je de wc-deur niet op slot hoeven doen. Ontlasting is het dagelijkse bewijs dat men de schepping niet aanvaardt. De uitspraak is groot en nogal veelomvattend voor deze luchtige kolom. Maar poep doet het natuurlijk altijd goed, dus ach, waarom niet. Wellicht explodeert het aantal kliks op dit artikel wel door deze titel, dat zou geestig zijn. Sorry jongens, tegenvaller, de column gaat over lelijke gebouwen.

Voor een ontwerper vind ik het een belangrijk citaat. Dat is niet omdat ik niet van kitsch houd. Het zigeunermeisje met de traan, het porseleine herderinnetje, kerstversiering, het is allemaal prachtig en het werkt. Het drama van verdriet, het zoete van de strikjes in de blonde krullen en de gezellige kerst – het is zo over de top dat het goed te pruimen is. We doen met zijn allen even net alsof er geen poep bestaat. Dat hebben we zo afgesproken. Het is de totale ontkenning, maar heel bewust. En lekker.

Woonboulevard WOOON, Leiderdorp, foto googlemaps
Woonboulevard WOOON, Leiderdorp, foto googlemaps

De kracht van het lelijke
Wat mij betreft staat Kundera’s uitspraak voor het ontkennen van de kracht van lelijkheid. Om het leven te zien zoals het is, in al haar rauwheid. Kunst, mensen, gebouwen, boeken, mode, alles in het leven is pas interessant, mooi of indrukwekkend als het niet perfect is. Als er een beetje poep in zit. De Nachtwacht was indertijd verre van perfect. Veel te donker, de verkeerde figuren zijn aangelicht en de geportretteerde groep komt over als een ongeregeld zooitje. Niks heldhaftigs aan, terwijl dat wel de bedoeling van de opdrachtgever was. Het toont het kunstenaarschap van Rembrandt.

Het is het moeilijkste aspect van het vak, om de lelijkheid toe te laten in het ontwerp en om die uit te leggen aan de opdrachtgever. Je kunt moeilijk zeggen; er moet een beetje poep in. Een vieze kleur, een te klein raam, een kaal materiaal, het kan een gebouw enorm helpen. Het vraagt om lef en overtuigingskracht van de architect en vooral van de opdrachtgever. De architecten hebben het een beetje verbruikt wat dat betreft, onder het mom van de kunst met de grote K is er veel lelijks gebouwd.

Middelmatigheid
Wellicht is men daardoor wel bang geworden voor poep in ontwerpen. Want dat is aan de hand. Het land komt steeds voller te staan met een soort diarree aan middelmatigheid, om maar even in de terminologie te blijven. Het verkoopargument is gebaseerd op wat de gemiddelde mens mooi vindt. Het gemiddelde, zonder gekkigheid. Alle spanning is eruit gehaald, te eng, verkoopt niet.

Het geldt voor het gebouw van deze week, woonboulevard WOOON in Leiderdorp. Wat is hier nou mis mee, hoor ik u denken? Toch leuk? Met die vormen en die kleuren. Er staan wel ergere dingen langs de snelweg. Het klopt, er staan erge dingen langs de snelweg. Van veel gebouwen is het echter goed te hebben dat ze niet zo mooi zijn. Van deze niet. Ik vind het leukdoenerij. Het is geen kitsch maar het is de middelmatigheid ten top en een ontkenning van wat het is; een groot magazijn met spullen om te verkopen.

Platte doos met perspectief, fotobewerking Marjolein van Eig
Platte doos met perspectief, fotobewerking Marjolein van Eig

Platte koek
De platte koek die de woonboulevard feitelijk is heeft al die leukdoenerij helemaal niet nodig. Ikea doet het wat dat betreft beter. In lelijke eendjes nummer één pleitte ik voor snelwegarchitectuur. Architectuur die iets doet met het bewegende perspectief van de voorbijganger. Wat mij betreft zou dat hier ook prima toegepast kunnen worden. Een lange platte koek en iets met een sequentie van beelden, de namen van de winkels bijvoorbeeld. En een beetje poep.

De rubriek Lelijke Eendjes verschijnt elke 2 weken op zondag. Heeft u een suggestie voor een lelijk gebouw op een belangrijke plek? Laat het weten.

Onderwerpen