Schrikbarende cijfers over schietgrage Braziliaanse politieagenten
“Geen verdachte dingen doen. Als ze je controleren: gewoon toestaan. Als ze iets vinden, gewoon gelijk betalen. Wat je ook doet, werk vooral mee. Protesteer niet, ga er niet tegenin. Ze deinsen nergens voor terug.” Het is november 2012, als ik me in Rio de Janeiro op een grote weg langs de favela’s in de auto van de Nederlandse Nanko van Buuren van stichting IBISS begeef. Er is een politiecontrole. We doen niets verkeerd, maar de spanning is voelbaar.
De rij auto’s beweegt zich langzaam langs een groepje zwaarbewapende mannen in politie-uniform. Sommige bestuurders worden gesommeerd uit te stappen en staan met hun benen en armen gespreid tegen de politiewagens. Nanko legt uit wat er gebeurt: “Een routinecontrole. Ze kijken of je iets hebt waarmee ze je kunnen pakken. Geen geldig rijbewijs, wiet, rijden onder invloed. Als ze inderdaad iets hebben, pakken ze al je geld af. Mocht er niets aan de hand zijn, dan verzinnen ze vaak wel iets. Je moet dan gewoon betalen.” Ik hoor de woorden aan, maar begrijpen doe ik het niet. “Waarom zou je al je geld geven? Je krijgt toch gewoon een bekeuring, neem ik aan?” Maar de politie in Rio de Janeiro werkt anders dan die in pakweg Lutjebroek. Braziliaanse agenten deugen vaak niet. Sterker nog: de gewone burger wordt min of meer geterroriseerd.
Gelukkig sloegen de agenten ons in Brazilië over, en iets later begeef ik me middenin een sloppenwijk, waar jongens met mitrailleurs me bemoedigend op mijn schouder slaan en een biertje met me drinken. Jongens die vele moorden hebben gepleegd, de ergste dingen hebben gedaan en meegemaakt. Maar bang voel ik me allerminst. Ze vinden het maar al te grappig, zo’n gringo met een notitieblokje. We krijgen een rondleiding. Na een paar gezellige uurtjes worden we vrolijk uitgezwaaid. De bizarre constatering dat ik me midden tussen de bendeleden veiliger voelde, dan in de nabijheid van politieagenten, volgt.
Onderzoekscijfers naar publieke veiligheid die afgelopen week zijn gepubliceerd over Brazilië verbazen allerminst. De afgelopen 5 jaar blijken er maar liefst 11.000 mensen gedood te zijn (in Nederland ligt het meestal rond de vijf per jaar). En dat zijn geen cijfers van slachtoffers in bendeoorlogen, roofmoorden of andere bende-aangelegenheden. Het zijn de bizarre cijfers van dodelijke slachtoffers die politieagenten in Brazilië de afgelopen 5 jaar hebben gemaakt. Wat uit de cijfers ook duidelijk wordt is dat meer dan 60 procent van de bevolking de politie wantrouwt en dat meer dan 7 procent van de inwoners in Rio de Janeiro de politie moest omkopen, om aan een straf te ontkomen.
Sinds jaar en dag heerst er corruptie in met name Rio de Janeiro. Het lijkt er echter op dat de duistere praktijken ook na het WK, waarin gehele sloppenwijken ‘gepacificeerd‘ werden, worden doorgezet. Het voetbaltoernooi heeft de bendes misschien wel (tijdelijk) doen verdrijven. Maar wie drijft de corruptie uit de politie?
