Waarom 13 januari een cruciale datum in de ebook-wereld is
Werkelijk de hele wereld kijkt aanstaande dinsdag 13 januari naar Amsterdam en wel speciaal naar het Amsterdams gerechtshof dat dan een uitspraak gaat doen in de rechtszaak tegen Tom Kabinet, dat vanuit Nederland tweedehands e-books verkoopt. Die uitspraak heeft niet alleen grote (internationale) gevolgen maar zal ook van toepassing kunnen zijn op veel andere gedigitaliseerde producten.
Sinds juni vorig jaar is Tom Kabinet in de lucht met een groeiende collectie ‘tweedehands’ e-books, hoewel sommigen betwijfelen of die werkelijk bestaan: er is immers geen enkel verschil met een nieuw aangeschaft ebook. Verkopers kunnen een boek uploaden naar de site en moeten dan een verklaring ondertekenen waarin zij beloven het exemplaar van de eigen computer, ereader of smartphone te hebben verwijderd. Tom Kabinet zet op het boek een nieuw watermerk en biedt het vervolgens in de winkel aan tegen een prijs die flink lager is dan de nieuwprijs.
Al meteen na de start van de site wilde onder andere het Nederlands Uitgevers Verbond daar in een spoedprocedure een eind aan maken, maar die zaak verloren de uitgevers. Zij vrezen een scherpe aantasting van hun zakenmodel. In de normale procedure zou aanvankelijk op 23 december een uitspraak worden gedaan maar dat is nu uitgesteld naar 13 januari. Volgens de uitgevers is van het aanbod op Tom Kabinet ongeveer 90 procent illegaal, dat wil zeggen door de verkoper buiten de normale verkoopkanalen verkregen. Ook zouden er verkopers op de site staan die meer dan 1000 boeken aanbieden. Er ‘zwerven’ op internet inderdaad torrents met enkele duizenden nederlandstalige e-books zonder beveiliging.
Een snel kijkje op de website van Tom Kabinet is voldoende om dat vermoeden van de uitgevers enigszins te staven. Zo staan er bijvoorbeeld op de afdeling science-fiction boeken te koop waarvan ik als lezer en boekhandelaar weet dat ze al tientallen jaren niet meer in druk zijn en evenmin officieel als e-book zijn uitgebracht. Sterker, er staan boeken te koop die nog van voor de digitale revolutie dateren. Ze zijn wel te vinden op het internet voor wie een beetje handig is met downloaden, maar dat gaat geheel buiten de uitgevers om.
Voor Tom Kabinet spreekt dan wel dat het bedrijf zich kan beroepen op een uitspraak van het Europese Hof uit 2013: dat bepaalde toen dat een bedrijf wel degelijk het recht heeft om software die het niet meer gebruikt door te verkopen aan een ander. En goedbeschouwd is een ebook dat ook: een stukje software waarvan je de licentie hebt verkregen van een uitgever. Dat was ook mede de reden dat de uitgevers in hun eerste spoedprocedure niet in het gelijk zijn gesteld.
De zaak waarover dinsdag in Amsterdam een uitspraak wordt verwacht is voorzover bekend de eerste op het gebied van tweedehands e-books: vandaar dat er wereldwijd reikhalzend naar wordt uitgekeken. Wie er ook in het gelijk wordt gesteld: het zal belangrijke consequenties voor de hele boekenwereld hebben.
