De topinkomens van ABN Amro: druiven of komkommer?
Op YouTube is al even een hilarisch filmpje te vinden van een experiment met kapucijnapen. Wetenschappers zetten twee van deze apen in een kooi en belonen hen wanneer ze een van de onderzoekers een steentje geven. In ruil daarvoor krijgen de apen komkommer. De dieren, familie van de klauwaapjes, hebben de smaak al snel te pakken. Zolang ze gelijk worden beloond, is er niets aan de hand. Na verloop van tijd krijgt de ene aap een druif. De andere heeft dat onmiddellijk in de smiezen – druiven zijn een delicatesse voor kapucijnapen. Als deze laatste aap in plaats van een druif weer komkommer krijgt, gaat het mis. Hij smijt de komkommer naar de onderzoeker, begint woest te trekken aan de tralies, en stopt resoluut met zijn ‘werk’.
De afgelopen weken was Nederland wederom in de ban van ABN Amro. Wie de recente verwikkelingen in deze tragikomedie beter wil begrijpen, doet er goed aan het YouTube-filmpje (nog) eens te bekijken.
Ik heb het dan vooral over de rol van de zes ‘gewone’ leden van de raad van bestuur van de bank, onder wie voormalig minister Joop Wijn en oud-topambtenaar Kees van Dijkhuizen. Natuurlijk – het tumultueuze Kamerdebat, het uitstel van de beursgang, het vertrek van Peter Wakkie als commissaris, de gespleten tong van minister Dijsselbloem, de gebrekkige controle op nevenfuncties en privébelangen en de banden met dubieuze bedrijven – het is op zijn zachtst gezegd allemaal nogal curieus. Maar het moment waarop de bestuurders zelf in actie kwamen, blijft het meest frappant.
Toen naar buiten kwam dat zij ieder een ton meer waren gaan verdienen – de steen des aanstoot en het tevens het begin van de nieuwe saga – en de publieke verontwaardiging losbarstte, hielden de zes heren zich aanvankelijk gedeisd. Eerst mocht bestuursvoorzitter Gerrit Zalm de kastanjes voor zijn ‘onderbetaalde’ collega’s uit het vuur halen. Vervolgens jeremieerde Dijsselbloem dat hij het allemaal ook ‘zeer betreurde’, gevolgd door de commissarissen van de bank. Die vonden het overigens niet zo erg, lieten ze weten toen ook de medewerkers zich er op intranet tegenaan bemoeiden.
De zondag daarop gingen de heren plots alsnog overstag. “Leden raad van bestuur ABN Amro doen afstand van 100.000 euro,” meldde de bank ’s avonds. Een ontroerend stukje proza. “Als altijd laten wij het bank- en algemeen belang voor gaan,” ronkten de bestuurders in het persbericht.
Wat was er gebeurd? Had een dagje contemplatie hen tot inkeer gebracht? Was het moreel kompas tijdens de zondagse wandeling herijkt? Dat laatste leek een illusie. Het perscommuniqué liet daarover geen misverstand bestaan. De grote maatschappelijke verontwaardiging vormde de aanleiding voor het besluit. Moreel gezien vonden de zes bestuurders de toekenning van de toeslag nog steeds gepast.
Of was er een andere reden voor de plotselinge tournure? Immers, die maatschappelijke verontwaardiging golfde al dagen door het land. Het nieuws over de beloningsverhoging was al op vrijdag 21 maart bekend, acht dagen daarvoor.
Wacht… Wie zat er diezelfde zondag in alle vroegte bij WNL op zondag? Emiel Roemer. Met een heldere boodschap. Wat Roemer betreft moest ABN Amro een staatsbank blijven. “Een voorbeeld en volksbank,” aldus de SP-voorman. Een staatsbank?! Maatschappelijke verontwaardiging, soit. Maar nu werd het echt te gek. Een staatsbank: hoe diep kon je zinken als bankbestuurder?
Alleen al het statusverlies. Bankiers van de voormalige Barings Bank weten daar alles van. Toen ING deze sjieke Britse bank in 1995 in handen kreeg, ging er een siddering door de gelederen van de bank. Opgeslokt door ‘the Dutch post offices’ – een verwijzing naar de Postbank, een van de rechtsvoorgangers van ING – heette het. De masters of the universe van de oudste Britse investment bank konden en wilden het niet geloven. De kennismaking met Aad Jacobs, de toenmalige CEO van ING, als altijd gekleed in confectiepak met schoenen met spekzolen en dikke veters, maakte dat er bepaald niet beter op.
En wat zouden de ABN Amro-bestuurders dan gaan verdienen? Een staatsbank viel onder de nieuwe Wet Normering Topinkomens. Dat zou een terugval betekenen tot 130 procent van het salaris van een minister (ruim 230.000 euro)! Dan waren ze helemaal de risees van de haute finance. Getergd gooiden de bankiers de zure druiven terug door de tralies.
Dan voorlopig maar even aan de komkommer. Zodra de donkere wolken waren overgewaaid en de beursintroductie alsnog haar beslag zou krijgen, waren er weer rijpe druiven te over.
Jan Smit schrijft iedere dinsdag voor HP/De Tijd over financieel-economische zaken.
