Geweld en neonazisme: Gouden Dageraad staat terecht
Het proces tegen de belangrijkste leden van de Griekse extreemrechtse partij Gouden Dageraad is maandag van start gegaan. 69 verdachten, waaronder alle 18 parlementsleden van de partij, zitten inmiddels al ruim anderhalf jaar vast. Waarom ook alweer? Een kleine historie over een partij die, nadat de financiële crisis uitbrak, in 2009, een half miljoen Grieken achter zich kreeg.
De rechtszaak tegen de leden van de Gouden Dageraad maakte op maandag al meteen een valse start: een van de aangeklaagden bleek geen advocaat te hebben. De rechter kan zich dus nog niet over de prangende vraag buigen: is de partij een criminele organisatie of niet? Vermoedelijk zal het meer dan anderhalf jaar duren voordat die vraag is beantwoord. Een van de beklaagden is partijleider Nikos Michaloliakos – en misschien wel de spil in het proces.
Drie zaken uit 2013 staan centraal tijdens het proces. De moorden op rapper Pavlos Fyssas en de Pakistaanse immigrant Luqman Shahzad, en een brute aanval op aanhangers van de communistische vakbond. De leden van de Gouden Dageraad zou achter alle drie de misdrijven zitten, aldus de Griekse aanklager. Als de verdachten schuldig worden bevonden, kan dat een gevangenisstraf van tien jaar opleveren.
Xenofobie
Het is 1980 als Nikos Michaloliakos het tijdschrift Gouden Dageraad uitgeeft. In 1993 volgt hieruit een nieuwe extreemrechtse politieke partij, met dezelfde naam. Gouden Dageraad mengt zich in het debat dat destijds woedde, omdat Macedonië lid wordt van de Verenigde Naties. Veel Grieken ageren tegen de naam van de Balkanstaat omdat zij zichzelf beschouwen als Macedoniërs. De uitgelezen mogelijkheid voor het nationalistische Gouden Dageraad om zichzelf te laten horen, aldus doctorandus sociale geografie Yannis Tzaninis (UvA).
Maar totdat de financiële crisis uitbreekt in 2009, is de Gouden Dageraad een alles behalve noemenswaardige partij, op politiek gebied dan. Buiten de politiek zijn de leden veelbesproken, vooral vanwege hun xenofobische en neonazistische opvattingen. Al stelt Gouden Dageraad bij de parlementsverkiezingen van 2009 nog altijd niet veel voor: de kiesdrempel wordt niet gehaald. Pas aan het eind van dat jaar rukt de Gouden Dageraad op, zodra bekend wordt dat de Grieken jarenlang veel te rooskleurige economische cijfers hebben voorgeschoteld.
In 2012 slaat de partij van Michaloliakos alsnog toe. Middels een sterke houding tegen immigranten weet hij veel aanhang te winnen in een deel van de ontevreden bevolking dat door de werkloosheid is getroffen (destijds was dat meer dan 26 procent). Bij de verkiezingen van 2012 krijgt hij steun van ruim 6 procent van de Grieken en treedt hij met de Gouden Dageraad toe tot het Griekse parlement. Ondanks magere campagnegelden weet Michaloliakos de derde partij van het land te worden en krijgt hij 17 van de 300 zetels in handen.
Al snel stapelen de schandalen rondom de partij zich op. Zo zouden kopstukken van de organisatie knokploegen de opdracht geven om lukraak immigranten in elkaar te slaan. Het verleden van de organisatie werd al niet altijd als al te kleurrijk geschetst, in juni 2012 gooide parlementslid Ilias Kasidiaris de linkse politicus Rena Dourou (Syriza) een glas water in het gelaat, om vervolgens de communistische politicus Liana Kanelli drie klappen in het gezicht te geven. Tijdens een live tv-debat.
De Gouden Dageraad zal volgens onderzoeksjournalist Dimitris Psarras van de krant Efimerida ton Syntakton in ieder geval nooit verboden worden, zo liet hij maandag aan Trouw weten. Sterker: zelfs vanuit de cel wisten de leden van de Gouden Dageraad bij de parlementsverkiezingen in januari dit jaar nog 6 procent van de stemmen te veroveren. En dat terwijl de leiders al maanden vastzitten.
Wie handelt er dan nu namens de Gouden Dageraad? Onder meer Michaloliakos’ dochter Ourania, die bij de start van het proces met 200 aanhangers aan de poorten van de zwaarbewaakte gevangenis Korydallos stond. Ze vond 4000 tegenstanders tegenover zich. Op 7 mei wordt de zaak hervat.
