Pijnlijk: aanpassing Fraudewet maakt problemen bijstandsfraude erger
Het aanpakken van fraude met overheidsgeld blijft een lastig op te lossen probleem. Staatssecretaris Martin van Rijn (PvdA, Volksgezondheid) lag gisteren voor de vijfde keer zwaar onder vuur omdat het een puinzooi is bij de uitbetaling van persoonsgebonden budgetten door de Sociale Verzekeringsbank (SVB). De SVB is sinds dit jaar met de uitbetaling belast om fraude tegen te gaan, maar de chaos verspilt volgens een ingewijde in de Telegraaf zo’n 25 a 30 miljoen euro.
Vandaag ligt Jetta Kleinsma (PvdA, Sociale Zaken) onder vuur over fraudeproblematiek doordat sociaal rechercheurs groot alarm slaan in Trouw over de manier waarop er fraude met bijstandsuitkeringen wordt gepleegd. “Fraude loont wel degelijk”, aldus Irma Heintzberger, voorzitter van het Landelijk Contact Sociaal Rechercheurs (LCSR). De beschreven voorbeelden zijn schrijnend: de rechercheurs zien oplichters korte tijd nadat ze betrapt zijn gewoon opnieuw een uitkering aanvragen – door te stellen dat er iets is veranderd is de levenssituatie – soms zelfs in een andere gemeente. Volgens de LCSR zetten gemeenten bij misstanden alleen de bijstandsuitkering stop, maar is het de gemeenten te duur om een onderzoek te starten naar de duur van de fraude en het geld terug te vorderen.
In 2013 werd de Fraudewet juist aangepast om fraudeurs strenger te kunnen aanpakken met hogere boetes, en kregen gemeenten meer bevoegdheden om te handhaven. Pijnlijk voor Kleinsma is dat de Fraudewet zelfs averechts werkt. In de praktijk blijkt dat het vooral zich vergissende burgers zijn die hard worden bestraft, stelde de Nationale Ombudsman namelijk vast.
De inspectiedienst van het ministerie van Binnenlandse Zaken concludeert dat gemeenten de nieuwe wet niet toepassen zoals was bedoeld, omdat ze te weinig en te lage boetes opleggen. Ook voeren de SVB en het UWV de Fraudewet verschillend uit, waardoor het aantal opgelegde boetes en de hoogte daarvan per gemeente verschillen. In slechts 35 procent van de gevallen wordt een boete opgelegd, terwijl volgens de Fraudewet gemeenten voor elke fraudevordering een boete zouden moeten opleggen. De gemeenten zijn echter bang dat ze het bewijs toch niet rond krijgen.
Voor deze zogeheten bestuursrechtelijke onderzoeken heeft het kabinet onlangs nog extra geld uitgetrokken. Er is 13 miljoen euro beschikbaar gesteld voor huisbezoeken waarmee men hoopt 15.000 fraudeurs te pakken, maar de LSCR heeft grote vraagtekens gezet bij het huidige beleid en de uitvoering ervan. Staatssecretaris Kleinsma is door de LCSR op de hoogte gesteld van de problematiek, maar heeft nog niet gereageerd.
