Spring naar de content

Schneider vs. Bax: Van Warmerdams formule raakt wat sleets (***)

Tot twee jaar geleden was filmmaker Alex van Warmerdam vooral bekend bij een klein publiek. Hij bleef weg uit grote talkshows en in de kranten kwam de aandacht vaak niet verder dan de filmpagina’s. In 2013 kwam daar verandering in toen het door Van Warmerdam regisseerde Borgman werd toegelaten tot de hoofdcompetitie van het filmfestival in Cannes. Al spraken de Oscars het grote publiek meer aan dan de cinefiele Zuid-Franse badplaats, zorgde deze plek op het erepodium voor ongekend veel media-aandacht. Van Warmerdam was hot.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Nico van den Berg

Borgman viel in Cannes buiten de prijzen – geen felbegeerde Gouden Palm – maar de nationale trots werd flink uitgebuit door de Nederlandse première in maar liefst 130 bioscopen tegelijk te vieren. Dat de bezoekersaantallen daarna flink tegenvielen – Van Warmerdam’s debuut Abel (1986) wist beduidend meer mensen de bioscoop in te trekken – deed daar weinig aan af. Haast vanzelfsprekend won Borgman dat jaar ook het Gouden Kalf voor beste film op het Nederlands Filmfestival in Utrecht.

Reikhalzend werd dan ook uitgekeken naar zijn nieuwe film: Schneider vs. Bax. De eerste verwachting werd in ieder geval al niet ingelost: Cannes liet deze film vorige maand compleet links liggen. En na het zien van de film moet je helaas concluderen dat dit terecht was. De film bevat de absurditeit die we van Van Warmerdam kennen, maar weet geen enkel moment écht te verrassen. Het is een veilige invuloefening, maar mist het creatieve en het spannende van eerdere titels als Abel, Borgman of De Noorderlingen.

Maria Kraakman (links) en Alex van Warmerdam

Schneider vs. Bax is in essentie een western in de polder, met een onvervalste shoot-out tussen de rietkragen. Zoals de titel al zegt, gaat het om een duel tussen twee mannen. Schneider (gespeeld door Tom Dewispelaere), een huurmoordenaar, moet op zijn verjaardag de schrijver Bax (gespeeld door Alex van Warmerdam zelf) om het leven brengen. Op het eerste oog is het een eenvoudige klus, Bax woont namelijk alleen in een huisje in een uitgestorven natuurgebied, maar als  Bax’ neurotische dochter  (een sterke vertolking van Maria Kraakman) onverwacht op bezoek komt, gevolgd door haar verknipte grootvader, wordt de opdracht een stuk lastiger.

Van Warmerdams vrouw, Annet Malherbe, en Pierre Bokma spelen een ruziënd echtpaar (op sublieme wijze) en lopen Schneider gedurende zijn opdracht behoorlijk in de weg. In groot contrast met deze gekte staat de keurig thuissituatie van Schneider, waarin vrouw en dochtertje hem thuis met taart en ballonnen opwachten. De vraag is hier wat enger is: het chaotische leven van een kunstenaar, of het burgerlijke bestaan. Een eenduidig antwoord krijgt de kijker niet. Van Warmerdam investeert tijdens Schneider vs. Bax in een gevoel van vervreemding, meer dan in het doorgeven van een morele les. De absurde droogkomische dialogen zijn weer om je vingers bij af te likken: “Ik word depressief van muesli. Muesli is voor geiten.”

Annet Malherbe (links) en Tom Dewispelaire

Maar toch is er niets wat de film doet ontstijgen. De som van de losse dialogen, de plot en het acteerwerk maken het niet tot een coherent geheel. En Van Warmerdam blijft, net als bij Borgman, moeite hebben om het verhaal op een goede manier af te ronden. Het lijkt alsof snel nog alle losse eindjes aan elkaar moesten worden geknoopt, in het geval van Schneider vs. Bax.

Wel geslaagd is het camerawerk van Tom Erisman (ook verantwoordelijk voor dat van Borgman). De polderwestern voltrekt zich binnen een unheimische setting, met prachtige shots van het huis tussen het riet dat speciaal voor de film werd gebouwd, en een immer dreigende wolkenlucht op de achtergrond. En wederom heeft Van Warmerdam een sterke cast verzameld die de onbeholpenheid van de personages tragikomisch over het voetlicht weet te brengen. Het is heel herkenbaar, en tegelijk on-Nederlands.

De absurde situaties, de komische dialogen, de vreemde landschappen; we hebben het al eens gezien. En beter. De formule van Alex van Warmerdam lijkt wat te zijn uitgewerkt. Alhoewel Schneider vs. Bax zeker geen slechte film is, heeft de regisseur met zijn eerdere films de lat erg hoog gelegd. Dat hij er hier niet overheen springt, maar eronderdoor kruipt, is voor iemand met zijn statuur toch echt een zwaktebod.

Eindoordeel:
film3