Recensie: zielloos Terminator-vervolg symboliseert leegheid van de blockbuster (*)
“I am old, not obsolete” zijn de woorden die Arnold Schwarzenegger meerdere keren oppert in de nieuwste Terminatorfilm: Terminator Genisys. Over dat eerste bestaat geen twijfel. De grijs geworden acteur uit Oostenrijk lijkt regelrecht uit het bejaardentehuis te zijn weggelopen. Het tweede is echter onjuist: zijn rol is wel degelijk achterhaald, en de Terminatorserie is ver over de uiterste houdbaarheidsdatum. Zelfs het iconische I’ll be back van Schwarzenegger klinkt belegen.
De filmserie die in 1984 begon met The Terminator van Titanic-regisseur James Cameron, gaat in principe over de aloude strijd tussen goed en kwaad. De mensheid is in 2029 na een flinke strijd verslagen door Skynet, dat kunstmatige intelligentie in de vorm van robots en computers inzet om absolute wereldheerschappij te krijgen. En onder die robots bevinden zich Terminators, die een menselijke vorm hebben aangenomen maar in wezen kille moordmachines zijn. Elke opstand door de mensheid wordt zo effectief de kop ingedrukt. Toch lukt het iemand om Skynet te verslaan: John Connor.
Skynet laat het er niet bij zitten, en stuurt een Terminator (de T-800, gespeeld door Schwarzenegger) terug in de tijd om Connors moeder Sarah te vermoorden, zodat John niet geboren zal worden. De vervolgfilms, Terminator 2: Judgement Day (1991), Terminator 3: Rise of the Machines (2003) en Terminator Salvation (2009) spelen met dit concept: de overheerser verslaan door de geschiedenis te herschrijven, door middel van een tijdreis. In de vijfde Terminator wordt Kyle Reese (Jai Courtney) naar het verleden gestuurd, om Sarah Connor te beschermen.
De eerste twee Terminator-films, beide door Cameron geregisseerd, zijn klassiekers, vooral door de baanbrekende special-effects waarmee de robots destijds tot leven zijn gebracht. De spectaculaire sets van een dystopische samenleving en een sterke dramatische verhaallijn maakten het tot goede blockbusters, die inhoudelijk niet eens slecht waren.
Bij de derde Terminator film, geregisseerd door Jonathan Mostow, begint de formule al wat sleets te raken, met een herhaling van zetten en schreeuwerige actie-scènes die het zwakke plot moeten verhullen. Waar de eerste drie films elkaar min of meer nog logisch opvolgden, werd na de slechte opbrengst van T3 voor de vierde film gekozen voor een nieuw verhaal – wat desastreus heeft uitgepakt. Terminator Salvation werd een rommelig geheel dat alle kanten opschiet. Onder fans van de serie waren de verwachtingen dan ook hoog toen werd aangekondigd dat voor de nieuwe vijfde Terminator film zou worden teruggegrepen naar de basis van de franchise. Maar welke producent doet dat niet, bij een revalidatiepoging?
Terminator Genisys zit – zoals beloofd – vol verwijzingen en knipogen naar de populaire eerste twee films. Helaas vaak geforceerd. Het brengt in elk geval de ziel en het hart niet terug in de serie. Zowel de acteurs als de makers lijken op de automatische piloot aan de doorstart te zijn begonnen. Nieuw ditmaal: Skynet is een softwarebedrijf (Genisys), dat net als Apple en Google diep onze levens binnendringt. Hiermee denken de makers de film een actuele en relevante toon te hebben gegeven; jammer dat er verder niet met dit thema wordt gespeeld in de film.
De zielloze reboot die Terminator Genisys is, volgt in een trend die al lange tijd gaande is. De eerste blockbusters in de jaren zeventig waren een manier om op originele wijze een groot publiek aan te spreken. Denk aan Jaws. Na de eeuwwisseling is het sequel-en-reboot-virus toegeslagen. Omdat er wordt gewerkt met enorme budgetten (het tweede deel in de Avengers-reeks van Marvel kostte bijvoorbeeld 280 miljoen dollar) nemen studio’s minder risico’s. Het draait om routinematige actie; de kijker moet vooral niet worden uitgedaagd met een sterk verhaal of mooi camerawerk.
Het is een geldmachine waar bij elk nieuw vervolg de creativiteit verder uit de film wordt geperst, uitzonderingen als George Millers Mad Max: Fury Road daargelaten. Vooral bij de Marvel-films (The Avengers, X-Men) slaat de metaalmoeheid toe, zelfs bij de fans. Het geld wordt met dit soort films dan ook steeds minder vaak verdiend in de Verenigde Staten, maar in opkomende bioscooplanden als China en de Verenigde Arabische Emiraten, waar een nieuw publiek in high-techbioscopen geen genoeg van dergelijk spektakel kan krijgen. Ook de marketingcampagnes om de blockbusters aan de man te brengen nemen steeds grotere vormen aan. Vroeger was één trailer, en een aantal tv-reclames in de week voor de release benodigd. Tegenwoordig begint de promotie soms al twee jaar voordat de film in de bioscoop te zien is, waarbij talloze trailers soms al het hele verhaal weggeven.
Skynet is een geweldige metafoor voor de leegte van Hollywood, de industrie die als een grote robotfabriek voorspelbare vervolgen produceert. Niet alleen Schwarzeneggers acteerwerk heeft zijn beste tijd gehad, nee, de hele film doet futloos aan. De cast dreunt houterige teksten op, de actiescènes zijn niet echt spannend, en de plot zit vol gaten. Met andere woorden: oud, en obsoleet.
