Gay pride, gegijzeld door commercie en politiek
Amsterdam zal zaterdag weer vrolijk roze kleuren als voor het twintigste maal de Gay Pride Parade door de hoofdstedelijke grachten trekt. Omroepen tellen af met roze programmeringen; de opvarenden staan in de startblokken. De botenparade is uitgegroeid tot een nationale feestdag van allure, met als gevolg dat de dansende homomannen in leer nog maar moeilijk te spotten zijn in het kleurrijke defilé.
In 1996 voer de botenparade – bestaande uit 24 deelnemers – voor het eerst door de Amsterdamse grachten. Beduusde heterogezinnen keken toe vanaf de wallenkant. Er zal een lichte angst voor vulgariteit hebben gehangen, al had de gemeente Amsterdam een zedelijkheidseis opgelegd aan de toenmalige organisatie. Blote billen en borsten waren toegestaan; seksueel contact, kinderen en dieren aan boord niet. De opgetrommelde bonnetjesschrijvers hoefden hun pennen die dag niet te trekken. Op de boten werd vrijheid en diversiteit gevierd, aan de oever was het vooral aapjeskijken.
De eerste Gay Pride Parade trok zo’n 20.000 bezoekers. Hoeveel dat er vandaag de dag zijn is bij de huidige organisator, stichting Amsterdam Gay Pride, niet bekend. Op het internet circuleren cijfers uiteenlopend van 300.000 tot een miljoen bezoekers. De landelijke Sinterklaasintocht (vorig jaar zo’n 50.000 bezoekers) en Koningsdag (vorig jaar in Amsterdam enkele ‘honderdduizenden‘) verbleken erbij.
De Gay Pride is een happening, een nationale feestdag voor jong en oud, dagjesmens en toerist, hetero en homo. We vieren dat we vrij zijn, en dat zo’n roze stoet geen protestmars meer hoeft te zijn – zoals de eerste Gay Parade (New York, 1970) wel was bedoeld. Toch?
Liberté et diversité
De boottocht van ’96 was ter ere van tolerant Amsterdam, een feestje voor homo’s én hetero’s, vertelt initiatiefnemer Siep de Haan in 2011 aan EenVandaag – een jaar nadat de gemeente zijn vergunning introk als gevolg van een onderling conflict. Stichting ProGay nam het stokje over, waaruit de huidige organisator voortkwam: stichting Amsterdam Gay Pride (AGP). Bijna twintig jaar verder is de Pride uitgegroeid tot meer. Een feestelijke manier om te laten zien waar de deelnemers voor staan en strijden, zo omschrijft AGP het zelf. Zoals de Amerikanen hun onafhankelijkheid vieren, en de Fransen hun vrijheid, gelijkheid en broederschap.
De waarden die de LHBT-gemeenschap mag celebreren zijn vrijheid en diversiteit. En aan liberté et diversité geen gebrek tijdens de Pride. Oké, de vrijheid beperkt zich tot maximaal 80 boten, zo valt te lezen in de evenementenvergunning, maar laten we ons niet verlagen tot mierenneukerij.
En wat de diversiteit betreft: ieder jaar vaart er wel weer een nieuwe ‘opzienbarende boot’ mee. Eerst was daar de Arabische boot, toen de politieboot, de gehandicaptenboot, de christenboot, de militairenboot, de Turkenboot, de Marokkanenboot, de voetbalboot, en dit jaar worden de vluchtelingen-, zwerfjongeren- en koninkrijksboot aan het rijtje toegevoegd. Ieder hokje zijn plek tijdens de collectieve viering van gelijkheid – het is de paradox van de parade.
Minister tussen Geer en Goor
Niet alleen behartigers van homobelangen, zoals COC Nederland, varen mee. De politiek en het bedrijfsleven zullen zaterdag niet te missen zijn in de parade. De PvdA, D66, GroenLinks en de Partij voor de Dieren hebben allen een bootje.
Er wil ook nog weleens een minister of partijleider aan boord stappen, zoals Plasterk (PvdA, Binnenlandse Zaken) in 2008 en Hennis-Plasschaert (VVD, Defensie) in 2013. De aanwezigheid van Plasterk leidde tot grote onvrede bij de SGP. Het was toch van de ratten besnuffeld, een minister tussen Geer en Goor? Even stond gay pride weer op de politieke agenda.
Maar ook de ING Bank, Travelbird, AkzoNobel, PostNL, Vodafone en KPN zijn er bij. De laatstgenoemde gaat zelfs een livestream uitzenden voor de thuisblijvers wereldwijd. Waar de toeschouwers zaterdag hun plastic bekertje bier op mogen heffen als de KPN-boot voorbijvaart? De positieve houding van KPN tegenover homo’s? Ja. En het zou natuurlijk helemaal leuk zijn als al die honderdduizenden toeschouwers een Zorgeloos-Premium-abonnement afsluiten.
De biologische vader van de Pride, Siep de Haan, liet in het eerdergenoemde interview doorschemeren te vrezen voor de commercialisering van het evenement. Enerzijds kun je stellen dat commercialisering een logisch gevolg is van homo-acceptatie door de massa, en dus een opsteker is voor de emancipatie. Anderzijds dreigt het doel van de Gay Pride uit beeld te raken. Het moest geen Roze Koninginnedag worden, vond De Haan. Het is een kwalificatie die je de parade anno 2015 kunt toedichten.
‘De gay parade heeft alleen nog zijdelings iets te maken met homoseksualiteit. ’t Wordt de gezagsdragers en commandanten met zo’n feest wel erg gemakkelijk gemaakt. Ik ervaar op de Gay Parade alleen de verontrustende afwezigheid van elk breekbaar element, van elk element van tegendraadsheid,’ schreef wijlen Gerrit Komrij in 2008 in De Groene Amsterdammer. En dat is waar. Netjes binnen de lijntjes van de gemeente mogen homo’s, lesbo’s en travo’s rondvaren, hun kraampjes uitstallen, om de analogie met een Roze Koningsdag wat concreter te maken. Maar – op de vrijmarkt staan meer kraampjes. Politici met electorale belangen en bedrijven met winstoogmerk.
Zaterdag zullen niet alleen homo’s en hetero’s samen feesten, ook gay pride zal de etalage moeten delen met commercie en politiek, inmiddels trouwe steunpilaren. Ik betwijfel of dat iets is om trots op te zijn.
