Recensie: Amy, verlekkerd kijken naar een kapotgemaakt leven (**)
De documentaire Amy is een paradox. Twee uur lang kijk je naar een portret van de in 2011 op 27-jarige leeftijd overleden Britse zangeres Amy Winehouse, met de focus op de meedogenloze paparazzi die haar als gieren omcirkelden. Tegelijk maakt Amy de kijker lekker met talloze nog niet eerder naar buiten gebrachte beelden uit Amy’s privé archief met als resultaat “een fascinerend beeld van ‘the girl behind the name’”, aldus de ronkende persmap. Something is rotten in the state of documentary land.
De spectaculaire opkomst en plotselinge ondergang van Amy Winehouse, bekend van hits als Rehab en Back to Black, doet sterk denken aan de vorige film van filmmaker Asif Kapadia. In 2010 maakte hij furore met Senna, een documentaire over de Braziliaanse Formule 1-coureur en drievoudig wereldkampioen Ayrton Senna die in 1994 tijdens de de Grand Prix van San Marino op 34-jarige leeftijd verongelukte. Met een fascinerende mix van archiefmateriaal en interviews, gegoten in een visueel imponerende stijl, was het een bijzondere vis in de grote vijver van biopic-documentaires. Maar waar Kapadia in Senna met respect het hoofdpersonage benaderde, zet hij in Amy de zucht van de kijker naar spectaculaire beelden centraal.
De meeste mensen die Amy zullen gaan zien, kennen haar tragische levensverhaal. Het is daarom ook vreemd dat Kapadia de film chronologisch heeft opgebouwd, zonder te spelen met tijd of verwachting. We stevenen zo recht op het onafwendbare einde af. Ook wat vorm betreft is Amy niet erg bijzonder. De Kurt Cobain-film Cobain: Montage of Heck van Brett Morgen, die eerder dit jaar een aantal succesvolle bioscoopvertoningen in Nederland had, deed dat beter, door gebruik te maken van een cassette tape van Cobain en animaties van de Nederlander Hisko Hulsing. Er is nog wel een bijzondere overeenkomst tussen deze twee artiesten: zowel Cobain als Winehouse overleden op hun 27e, waarmee ze horen tot de 27 Club, een term die wordt gebruikt voor muzikanten die, vaak door drank of drugs, allemaal op die leeftijd het loodje legden. Ook Jimi Hendrix, Janis Joplin en Jim Morrison behoren tot deze wat macabere groep. Iets wat overigens in de film verder niet specifiek wordt benoemd.
Alhoewel Amy een hoog en-toen-en-toen-gehalte heeft, zijn de home-video’s en het archiefmateriaal op een vakkundige en vlotte manier aan elkaar gemonteerd. Kaparia interviewde voor de film vrienden en mensen met wie ze werkte. We zien ze echter niet in beeld, maar horen alleen hun stemmen die onder archiefbeelden van Amy zijn gezet. Zo wordt het drama niet alleen extra aangezet, maar ook sentimenteel uitgebuit. Vanaf haar kindertijd – want ook daar zijn beelden van – via haar eerste optredens, haar doorbraak in de VS, de overdosis die ze maar net overleefde tot de zwermen journalisten van roddelbladen en gossipprogramma’s: haar leven komt als één slechte trip voorbij. Amy wordt wel omschreven als ‘een oude ziel in een jong lichaam’. Gecombineerd met haar songteksten die zo uit haar dagboek lijken te komen, is het beeld van een getormenteerd iemand snel neergezet. Maar ze manipuleerde ook mensen en was egocentrisch en soms kinderlijk naïef. Deze aspecten blijven echter aan de zijlijn en worden nergens echt uitgediept. Ook Amy’s relatie met haar vader wordt niet goed uitgewerkt. Of hij nu wel of niet aan de documentaire mee wilde werken, het beeld wat we van hem krijgen is op zijn minst eenzijdig en eendimensionaal.
Amy is een film over iemand die eigenlijk probeerde te verdwijnen. Het schrijnende van de documentaire is dat de maker hiermee het tegendeel heeft bereikt. Amy is een gigantisch succes in Engeland, waar de film in zo’n honderd bioscopen te zien is en na vijf weken al 3,5 miljoen pond heeft opgebracht. Ook in de VS doet de film het goed en ongetwijfeld zullen ook Nederlandse fans massaal naar één van de zestig bioscopen gaan waar hij te zien is. “Niet filmen!” klinkt het soms in de documentaire. Met het grote succes wordt de vieze nasmaak alleen maar groter.
