Dante‘s Inferno en de magie van het woord ‘onverfilmbaar’
Onverfilmbaar. Hoewel dit een (nog) niet bestaand Nederlands woord is, schoot het door mijn hoofd toen ik las dat Inferno, het eerste deel van de heldendicht De goddelijke komedie (1472) van de Florentijnse dichter Dante Alighieri, waarin hij zelf als hoofdpersoon het hiernamaals doorkruist, verfilmd wordt. Het lijstje met onverfilmbare boekwerken die zijn verfilmd wordt langer, en begint de indruk te wekken dat ‘onverfilmbaar’ een holle frase is.
Toen Peter Buwalda een maand geleden aanschoof bij Zomergasten, merkte Wilfried de Jong bedachtzaam op dat als Buwalda’s literaire debuut en bestseller Bonita Avenue zou worden gecomprimeerd tot filmscript, er weinig van zou overblijven. Buwalda stelde filosofisch: “Een karbonade drinken door een rietje, dat is toch wat een boek verfilmen is.”
De Zomergast toonde een fragment uit Under the Skin, de verfilming van Michel Fabers gelijknamige science-fictionthriller, waarin Scarlett Johansson een verleidelijke buitenaardse speelt die ter aarde is gekomen om mensen te oogsten. In de originele passage beschrijft de auteur nogal obscuur hoe de alien in kwestie de mensheid als het ware ‘oogst’. Onverfilmbaar, dacht Buwalda toen hij het las – tot hij Under the Skin zag. Een sterk staaltje boekverfilmen, noemde de schrijver het.
De Dante-trilogie
Maar als Bonita Avenue (543 pagina’s) een karbonade is, dan is De goddelijke komedie (in boekvorm meer dan 600 pagina’s) een Indische rijsttafel met plakrijst en klonterige pindasaus.
Hoe de makers de eeuwenoude epos gaan verfilmen is nog niet bekend. Warner Bros. heeft slechts een scenario aangekocht van de jonge scenarist Dwain Worrell. De Amerikaanse nieuwssite Deadline bracht het nieuws, en spreekt vreemd genoeg over ‘het epische liefdesverhaal dat de kern vormt van Dante’s Inferno. Dante daalt af langs de negen cirkels van de hel om de vrouw van zijn leven te redden’. In het originele epos wacht deze geliefde, Beatrice, op hem in het Paradijs. Wellicht baseren de makers de film op de populaire videogame Dante’s Inferno uit 2010, waarin Dante als een soort strijdlustige tempelier de negen hellen doortrekt, op zoek naar zijn damsell in distress. Hier lijkt het adagium ‘hoe simpeler de plot, hoe groter de doelgroep’ op te gaan.
Bij het Amerikaanse productiehuis zeggen ze geïnteresseerd te zijn in ‘de schaal’ van het materiaal dat begin veertiende eeuw werd geschreven, en de producenten zien franchisemogelijkheden. Ik denk dat bioscoopgangers zich kunnen voorbereiden op een filmtrilogie bestaande uit Dante’s Inferno: Lost in Limbo, Dante’s Inferno: Descend to Darkness en Dante’s Inferno: Satan’s Wrath, met Jake Gyllenhaal en Scarlett Johansson in de hoofdrollen.
De keuze voor Il Dante lijkt samen te hangen met de toenemende populariteit van mythische vertellingen en historische klassiekers zoals het vorig jaar verschenen Exodus: Gods and Kings, Pompeii en Hercules, en het nog te verschijnen Hamlet en Ben-Hur.
Technologische ontwikkeling
Onverfilmbaar is in de meeste gevallen een contradictio in terminis. Er zijn tal van ‘onverfilmbare boeken’ verfilmd. Wat dacht u van Frank Herberts sciencefictionavontuur Dune? De Chileense regisseur Alejandro Jodorowsky waagde een poging in de jaren zeventig, en wist een heel eind te komen door Salvador Dalí, Orson Welles en Mick Jagger te casten. Pas vorig jaar zag een aantal ontwerptekeningen uit die tijd het licht, in een documentaire over ‘the greatest movie that never was’.
Ook J.R.R. Tolkiens The Lord of the Rings werd ooit onverfilmbaar geacht. Zo onverfilmbaar dat de cineast Stanley Kubrick (2001: A Space Odyssey, jawel) het project in 1969 weigerde. Technologische vooruitgang maakte het dertig jaar later alsnog mogelijk.
In diezelfde periode kwam ook Hunter S. Thompsons Fear and Loathing in Las Vegas, een reisverslag onder invloed van hallucinogene drugs, naar het witte doek. En een paar jaar geleden vonden ook het complexe Cloud Atlas en het filosofische Life of Pi hun weg naar de bioscoop.
Dante Alighieri’s Inferno onverfilmbaar noemen, is niets meer dan verheerlijking van de filmmakers. (‘Zie hen eens ijzer met handen breken!’) Met de technische mogelijkheden van vandaag de dag is vrijwel alles te verfilmen. De interpretatie van de scenarist en regisseur is een tweede.
