Recensie: Dheepan, vluchten van de ene naar de andere oorlog (****)
Het oeuvre van de Franse regisseur Jacques Audiard is veelzijdig, en bedrukt met een herkenbaar signatuur. Zijn films gaan over krachtige figuren die zich verzetten tegen conventie. In zijn nieuwste drama, Dheepan, vormen de gewelddadige Parijse banlieues het decor.
In 2009 brak Audiard door met het gevangenisdrama Un Prophète, waarin Tahar Rahim zich staande moest houden in het keiharde gevangenisleven. Vervolgens kwam het succes van De Rouille et d’Os (2012) met Marion Cotillard en Matthias Schoenaerts. En dit voorjaar ging in Cannes zijn nieuwste film Dheepan in première, die op datzelfde festival ook meteen de Gouden Palm won. Opnieuw draait het verhaal om een man, in dit geval een Tamil uit Sri Lanka, die uit zijn eigen omgeving wordt gehaald en wordt neergepland in een volstrekt vreemde omgeving: de betonnen buitenwijken van Parijs.
Het eerste beeld werkt al meteen desoriënterend: tussen bomen en planten ontwaren we langzaam wat mensen. Pas als de camera uitzoomt, zien we dat we in een jungle in Azië zijn, met plantages en brandstapels. Echt iets voor Audiard: de kijker net zo te vervreemden als de hoofdpersoon.
De burgeroorlog is net ten einde, maar Sri Lanka is verwoest en velen overleefden het slagveld niet. Veel Srilankanen, vooral Tamil Tijgers, willen het land maar al te graag verlaten om richting Europa te gaan. Als gezin zijn je kansen groter, maar niet iedereen heeft dat nog. Zo worden drie willekeurige mensen bij elkaar gezet om als vals gezin (vader, moeder, jonge dochter) de oversteek te wagen naar Frankrijk en daar met een nieuwe identiteit een tweede start te maken. Dat het drama daar niet ophoudt, maar juist groter wordt, hoeft bij Audiard – gezien zijn vorige films – geen verbazing te wekken. Hij daagt zijn hoofdpersonen flink uit, om hen na heel veel tegendruk iets groots te laten doen. Al betekent dat soms ook hun ondergang.
En zo belanden Dheepan, zijn ‘vrouw’ Yalini en hun ‘dochter’ Illayaal met valse papieren in een betonnen buitenwijken van Parijs, de beruchte banlieues. Na een mooie scène bij de immigratiedienst, waarbij de tolk – tegen betaling – de woorden van de illegalen expres verkeerd vertaalt zodat hun kansen voor toelating groter worden, krijgt Dheepan een baantje als conciërge van één van de grauwe flats, terwijl zijn ‘vrouw’ een oude man verzorgt. Hun ‘dochter’ heeft ondertussen veel moeite zich aan te passen op school. En op straat geld het recht van de sterkte: een bende jongeren terroriseert de omgeving en claimt alle ruimte, zowel in als om de flat.
Audiard bouwt zijn verhaal langzaam op, waardoor Dheepan soms wat traag is. Maar juist in de vertraging en verdieping voel je de onderhuidse spanningen zich langzaam opbouwen. Het eerste plan van Audiard was om van Dheepan een remake te maken van de klassieker Straw Dogs uit 1971, waarin Dustin Hoffman het in zijn eentje opneemt tegen een groep criminelen. Dat is er niet van gekomen, al doet een aantal scènes nog sterk aan deze thriller denken, waaronder het ijzingwekkende en explosieve slot. De burgeroorlog – of een versie daarvan – waaraan Dheepan probeerde te ontsnappen, ontploft nu ook in de Frans banlieue. De film doet aan als La Haine, door de combinatie grijze flatgebouwen en stedelijk geweld.
Dheepan is met een geweldig acterende cast (Antonythasan Jesuthasan, Kalieaswari Srinivasan en Claudine Vinasithamby) en een persoonlijke verhaal wederom een film die het Audiard Kwaliteitsstempel moeiteloos heeft verdiend. De regisseur focust op menselijke relaties op microniveau, maar geeft de film toch een grote universele zeggingskracht met thema’s als integratie en sociale fragmentatie. De film oogt door de afwisseling van stijlen soms wat rommelig en het allerlaatste shot zal u mogelijk als geforceerd optimistisch ervaren – maar is er één Dheepan waarbij je op het puntje van je stoel zit.
