The Revenant is briljante cinema, en Beyond Sleep de beste IFFR-openingsfilm in jaren
In de week waarin het International Film Festival Rotterdam opent, vist HP/De Tijd de krenten uit de pap: The Revenant (Oscarfavoriet met 12 nominaties), het geloofwaardige journalistieke drama Spotlight, en de verfilming van W.F. Hermans’ Nooit meer slapen.
The Revenant (*****)
Regisseur Alejandro González Iñárritu legt met de opening van The Revenant de lat meteen torenhoog. In een briljant geschoten sequentie zien we hoe een groep Amerikaanse pelsjagers onder aanvoering van Hugh Glass (met intensiteit gespeeld door Leonardo DiCaprio) wordt aangevallen door een indianenstam. De verbluffende beelden van cameraman Emmanuel Lubezki en het perfecte gevoel voor timing van Iñárritu brengen de kijker midden in een spervuur aan pijlen. De indianen worden uit de bomen geschoten en de Amerikanen zoeken een veilig heenkomen. De camera onderzoekt, draait en spint, alsof je als kijker ogen tekort komt om de chaos in je op te nemen. De lyriek die dit uitstraalt doet sterk denken aan het beste werk van de regisseur Terrence Malick (Tree of Life, The Thin Red Line). We kijken vanuit een lage hoek naar boven, naar de hoge smalle bomen, alsof ook zij willen ontsnappen aan de ellende.
Waar Iñárritu in zijn vorige, met een Oscar bekroonde film Birdman de hoofdpersoon rondjes liet draaien in en om een theater, laat hij ze dat nu doen in en rond een bos; de ruige natuur van Yellowstone. Birdman zat vol met snelle dialogen, The Revenant doet het tegenovergestelde. Het personage van Leonardo DiCaprio wordt, na een heftige aanval door een beer, zwaar gewond door een mede-trapper (Tom Hardy) voor dood achtergelaten. Hij kan nauwelijks meer praten en stoot vooral grommen uit als hij de weg terug zoekt naar het kamp.
DiCaprio laat zien dat hij met zo’n fysieke rol uitstekend uit de voeten kan en dat hij de balans tussen ingetogen spel en het uiten van oerkrachten perfect beheerst. Het verhaal doet er minder toe, het is vooral het gevoel en de symboliek die de film bijzonder krachtig maakt. Mens tegen natuur, het ontstaan van het moderne Amerika, de groep versus het individu en het recht van de sterkste. De allerlaatste blik van DiCaprio doet je haast in verwarring de bioscoopzaal verlaten. Een intense filmervaring.
Spotlight (****)
Het is lang geleden dat de westerse journalistiek zo overtuigend in een film aanwezig was. Als filmmakers journalisten in beeld brengen, krijgen we meestal alle denkbare clichés voorgeschoteld: wereldvreemde, eenzame types in een regenjas, nog net niet met een potlood achter het oor. Spotlight bevat een geloofwaardige krantenredactie. Denk aan films als Zodiac (2007) en The Paper (1994) met Michael Keaton die – toeval of niet – ook in Spotlight een sterke hoofdrol heeft.
Dat het om een redactie draait om teamwork, heeft regisseur Thomas McCarthy goed begrepen. De cast bestaat naast Keaton uit andere grote namen als Rachel McAdams, Liev Schreiber, Mark Ruffalo en Stanley Tucci. Een overtuigend ensemble, zonder dat de eigenheid van de karakters wordt ondergesneeuwd. De redacteuren van de Boston Globe komen in een wespennest terecht als ze een enorm kindermisbruikschandaal in de katholieke kerk in Boston op het spoor komen.
Wat volgt is het bekende werk: dode sporen, de onderlinge discussies en de commerciële belangen van de krant. De dialoog bevat overigens veel humor. Tot het moment dat blijkt wat voor een grote schokgolf de journalistiek teweeg kan brengen.
Beyond Sleep (****) – openingsfilm IFFR
Boudewijn Koole, de regisseur die een paar jaar geleden het prachtige jeugddrama Kauwboy maakte, heeft zich nu gewaagd aan de verfilming van een van de grote klassiekers uit de Nederlandse literatuur: Nooit meer slapen van W.F. Hermans. Het is een grote internationale coproductie geworden met in de hoofdrol Reinout Scholten van Aschat als de student geologie die in Noorwegen op zoek gaat naar meteorieten. Net als het gevoelige Kauwboy is ook Beyond Sleep een prachtig voorbeeld van sensitieve cinema.
Ondanks de weidsheid van het landschap zit de camera de acteurs zeer dicht op de huid. Niet alles aan de film is even goed geslaagd, maar Koole toont zich wel een meester in het neerzetten van emoties en stemmingswisselingen. Een innerlijke reis, zou je kunnen stellen. Dat klinkt afgekloven, maar Beyond Sleep neemt je mee. Thema’s als een sadistische schepping, vader-zoonrelaties en stuurloosheid worden de kijker geserveerd, en het slot is van een ontroerende eenvoud. Een mooiere openingsfilm had de kersverse IFFR-directeur Bero Beyer zich niet kunnen wensen.
