Hoe er misbruik van de WOB wordt gemaakt (en dit kan worden voorkomen)
De lijst artikelen waarin de woorden ‘Limburg’, ‘VVD’er’ en ‘in opspraak’ voorkomen is weer wat langer geworden. Deze keer gaat het om politicus Clemens Meerts, fractievoorzitter van de VVD in de Midden-Limburgse gemeente Maasgouw.
Meerts heeft een Rechtspraktijk en vroeg namens zijn vrouw via de Wet openbaarheid bestuur (WOB) bij alle gemeenten stukken op over de benoeming van burgemeesters en andere notabelen – met uitzondering Limburgse gemeenten. Volgens de Raad van State deed hij dat alleen om de dwangsom op te strijken die gemeenten moeten betalen als ze WOB-verzoeken niet tijdig afhandelen. In zo’n geval kan een gemeente in gebreke worden gesteld.
Misbruik van de wet kost gemeenten 8 tot 14 miljoen euro per jaar, stelt de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Ze pleit voor aanpassing van de wet en afschaffing van de boete. Volgens onderzoeksjournalist Brenno de Winter, die de bijnaam ‘WOB-koning’ heeft vanwege de vele beroepen die hij op de wet doet, is misbruik nooit helemaal te voorkomen. Net zoals misbruik met uitkeringen en belastingen nooit is uit te bannen, daarvoor hoeft de wet dus niet te worden aangepast.
“In deze uitspraak van de Raad van State doet het juridisch systeem zijn werk. In Dordrecht werd een man die duizenden WOB-verzoeken indiende door de rechter verboden om meer dan een paar WOB-verzoeken per maand meer in te dienen, op last van een gevangenisstraf bij overtreding,” aldus De Winter, die overigens wél voor aanpassing van de wet is. Ook hoeft wat hem betreft de dwangsom niet te blijven. Er moet echter wel een stok achter de deur voor terugkomen om overheidsinstantie te dwingen een besluit te nemen over het WOB-verzoek. Vaak lijkt er sprake van onwil om überhaupt te reageren – de maximale dwangsom van 1260 euro lijkt weinig te deren.
Dat levert schrijnende voorbeelden op, zoals van een verzoek uit 2014 dat nog steeds niet is afgehandeld: “Een WOB uit juli 2014 bij de IND werd niet beantwoord. Nadat ze in gebreke zijn gesteld door de rechter negeert men de uitspraak, en pas onder druk van een tweede zaak komt er een (negatief) besluit. Ik ga in bezwaar en voer het bezwaar in op 18 september 2015 op zitting. En tot op heden ligt er nog geen besluit. Ik ben nu opnieuw in de fase van in gebreke stellen en over zes weken komt het weer voor de rechter. Waarschijnlijk komt die informatie pas in 2017 naar buiten.”
Volgens De Winter kan het best de ‘fictieve weigering’ worden geherintroduceerd. Die houdt in dat als een instantie niet binnen vier weken reageert op het verzoek (weigering of acceptatie) meteen naar de rechter kan worden gestapt. Nu is er weliswaar de dwangsom, maar die dwingt een gemeente niet om alsnog te reageren.
Minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) die het onderwerp in portefeuille heeft wilde de boete eerder afschaffen, maar heeft zijn wijziging in juni 2015 aangehouden. D66 en GroenLinks hebben een initiatiefwetsvoorstel om de WOB te vervangen door de Wet open overheid (WOO), waarin ook een verkorting van de reactietermijn wordt voorzien.
