Zelfs de seks in poppendrama Anomalisa is menselijk overtuigend
Deze week in de bioscopen: het menselijk overtuigende poppendrama Anomalisa, de tragische dood van een kunstenaar in All You Need Is Me en de verfilming van Jan Siebelinks klassieker Knielen op een bed violen.
Anomalisa (*****)
Het gros van de wekelijkse lading aan nieuwe bioscoopfilms bevat personages die zo eendimensionaal zijn als bordkarton, gaan over zaken die niemand meemaakt en zijn in elkaar geflanst zonder een greintje creativiteit. Oké, misschien is dit wat overdreven, maar na het zien van de poppenanimatiefilm Anomalisa verbleekt bijna iedere film die momenteel in de bioscoop draait. Waar het veel acteurs van vlees en bloed niet lukt om echte emoties te tonen en je als kijker bij de strot te grijpen, daar lukt het regisseur Charlie Kaufman met zijn in stop-motion vastgelegde mini-universum zeer overtuigend. Inclusief de seks.
Regisseur en scenarioschrijver Charlie Kaufman is een meester in het scheppen van een eigen universum met daarin ook weer een eigen wereld (in Synecdoche, New York en Eternal Sunshine of the Spotless Mind, bijvoorbeeld). Ook in Kaufmans nieuwe speelfilm Anomalisa, voortgekomen uit een toneelstuk en gefinancierd door crowdfundingplatform Kickstarter, wordt een vrij eenvoudig verhaal vermengd met het verbeelden van grote thema’s als angst en eenzaamheid. Michael Stone is schrijver van het boek How May I Help You Help Them? en geeft lezingen op klantenservice-conferenties, al wordt hij daar niet gelukkig van. Ook zijn huwelijk ligt in puin. Na een mislukt afspraakje met een oude liefde in de hotelbar komt hij op de gang Lisa tegen. Het klikt en een nacht vol seks en diepe gesprekken volgt.
De kracht van Anomalisa is het overbrengen van echte emoties, waardoor de poppen zeer veel empathie weten op te wekken. Bijzonder is dat, behalve David Thewlis als Michael en Jennifer Jason Leigh als Lisa, alle stemmen zijn ingesproken door Tom Noonan, waarmee meteen ook eenvormigheid van de massa een belangrijk thema is. De film is visueel briljant, en ook dialogen zijn erg sterk.
De tragiek van een vastgelopen leven is zelden zo mooi vastgelegd.
All You Need Is Me (****)
De gebroeders Donker waren begin jaren ’90 de enfants terribles van de Nederlandse kunstscene. Samen met Peter Klashorst, Jurriaan van Hall en Bart Domburg vormden ze de After Nature-beweging die tussen 1987 en 1995 inging tegen de toen heersende stroom die abstracte kunst aanhing. After Nature wilde weer schilderen wat het oog zag.
Zo stortten de broers Aad, Gijs en Justus zich op landschappen en naakten, vaak geschilderd (zelf geven ze de voorkeur aan ‘geverfd’) op straat of tijdens kunstmanifestaties. De drie waren onafscheidelijk én getalenteerd en kwamen met wat geluk in New York, waar Aad Amy, een steenrijke vrouw, aan de haak weet te slaan. Maar als die relatie uitgaat, zakt Aad snel weg in angsten en waanbeelden, tot hij uiteindelijk in 1998 op 31-jarige leeftijd zelfmoord pleegt. Nu, achttien jaar later, laat filmmaker Wim van der Aar Amy en de twee overgebleven broers Gijs en Justus terugkijken op deze krankzinnige periode.
Wim van der Aar heeft een fascinatie voor zogenaamde found footage. In 2012 maakte hij de Van Waveren Tapes, een reconstructie van het leven van ene Guido van Waveren, samengesteld uit geluidsbanden met opnames van telefoongesprekken die de paranoïde Van Waveren tot aan zijn dood had opgenomen. De banden belandden op het Waterlooplein waar Van der Aar ze bij toeval vond en er één van de meest fascinerende documentaires van de laatste jaren van maakte.
Ook bij All You Need Is Me kon Van der Aar kiezen uit uren aan beeldmateriaal die de broers zelf in de jaren ’90 hadden geschoten. Net als bij de Van Waveren Tapes kiest Van der Aar voor een mooie verhaalvorm, ditmaal door voice-overs van Amy, Gijs en Justus. De drie vertellen over de roerige tijd vol jeugdige overmoed. Opnieuw weet Wim van der Aar te verbazen en te ontroeren, door de manier waarop hij zijn kijkers terugbrengt naar een tijd die diepe sporen heeft nagelaten bij de drie achterblijvers.
Knielen op een bed violen (***)
De verfilming van de bestseller van Jan Siebelink bevindt zich in een stevige traditie. De na-oorlogse Nederlandse film staat bol van het protestantisme: hardwerkende mannen, zwijgzame moeders, opstandige kinderen die met een bijbel om de oren worden geslagen. Ook in de verfilming van Knielen op een bed violen zijn die elementen volop aanwezig, de Toorn Gods en de duivelse dwaling incluis.
Regisseur Ben Sombogaart heeft een gedegen film afgeleverd die af en toe buiten de gebaande paden opereert. Zo lijkt een overdonderende onweersscène bijvoorbeeld rechtstreeks uit een horrorfilm te komen. Barry Atsma zet op geloofwaardige wijze de man neer (Hans) die steeds meer in de ban raakt van een groep religieuze fanatici, en Noortje Herlaar weet als Margje het gezin bij elkaar te houden. Alleen weet de film nooit boven zichzelf uit te stijgen, ondanks de goddelijke visioenen hoog aan de hemel.
