De Pen & Het Zwaard bevestigt en maakt nieuwsgierig
Met De Pen & Het Zwaard levert journaliste Fidan Ekiz strijd voor de persvrijheid. De documentairereeks startte zondag met een afgewogen aflevering over de situatie in Turkije.
Een disclaimer vooraf: Fidan Ekiz en haar team reisden niet na de zaak-Böhmermann en de arrestatie van Ebru Umar plotsklaps naar Turkije om daar eens te kijken hoe het staat met de vrijheid van de journalisten in het land van de Turkse president Recep Erdoğan. Dat de reeks De Pen & Het Zwaard start met een uitzending over de persvrijheid in Turkije, net nu een Nederlandse journaliste en columniste het land niet uit mag, maakt het een must-watch voor journalistiek Nederland. Dat Ekiz enkele maanden geleden in Turkije was om het beeldmateriaal te verzamelen blijkt wanneer ze op het eind belt met enkele hoofdpersonen van de documentaire. Ze spreekt hen vier maanden na hun initiële contact.
Aangevallen journalisten & spionnen
Ekiz toont in haar portret van de Turkse pers zoveel mogelijk kanten van het medialandschap in het land. Ze toont de kwetsbare kant van Hürriyet, een van de grootste kranten van Turkije. Het redactiegebouw van de krant wordt vlak voor Ekiz’ bezoek aangevallen door een groep boze Turken. Ruiten sneuvelen en de sfeer is behoorlijk grimmig.
Intimidatie van bovenuit beweert Tunçer Tasdogen, bureauredacteur van de krant, tussen de regels door. De meute werd aangevoerd door een partijlid van de AK-partij van Erdoğan. Maar er is meer dan enkel een aanval. Kritische journalisten worden ontslagen. Naar mate het gesprek vordert gaat Tasdogen zachter praten. Ook onder zijn collega’s bevinden zich spionnen. Eén verkeerd woord en je ligt er ook bij een van de grootste kranten van het land uit.
Ruzieën met opiniemaker
Maar Ekiz biedt ook een inkijkje in de andere kant van de macht. Ze spreekt opiniemaker Ahmet Kekeç van Star, een pro-Erdoğankrant. Of beter gezegd: ruziet met. Voor ze Kekeç introduceert, zien we het duo in een verhitte discussie. Kekeç beschuldigt de Nederlandse ervan bevooroordeeld te zijn, waarna Ekiz probeert te counteren maar daartoe geen ruimte krijgt. We zien erna niet hoe de ruzie ontstaan is, of wie zich de winnaar mag noemen. Een tikje zelfcensuur omdat ze niet te kritisch kan zijn op een pro-Erdoğanjournalist of een stukje zelfbescherming? Het wordt jammer genoeg niet helemaal duidelijk.
Activisme als missie
De interessantste bezoeken van De Pen & Het Zwaard zijn bij tijdschrift Leman en de krant BïrGün. De makers van Leman werken als onderduikers aan hun blad. Bang voor represailles, maar onverschrokken. De grootste les leren we van Baras Ince, hoofredacteur van de linkse krant BïrGün. Ondanks alle tegenwerking – hem hangt zes jaar gevangenisstraf boven het hoofd ten tijde van de opname – blijft hij zijn hele leven revolutionair, vertelt hij. Maar in Nederland is het juist gek om activistisch te zijn als journalist, countert Ekiz. “Jullie leven in een democratie, dan voel je die noodzaak niet,” vindt Ince. Hij zou het ook liever over dierenrechten hebben, maar hij leeft naar eigen zeggen in onderdrukking. “En bij onderdrukking kun je geen journalistiek meer bedrijven.”
Dat is wat bijblijft van de eerste aflevering van De Pen & Het Zwaard. Onafhankelijke journalistiek is een westers goed. Dat zo’n boodschap al uit een land als Turkije – dat ooit op de rand van toetreding tot de EU stond – komt, zegt veel en maakt hongerig naar de uitzendingen over bijvoorbeeld Colombia. Want daar was het, zo stelde Ekiz bij Met het Oog op Morgen, voor een journalist pas echt gevaarlijk. “Veel journalisten kunnen daar niet zonder bodyguards naar buiten. In Turkije is dan wel intimidatie, maar dat had ik nog nooit gezien.”
Klik op de afbeelding om eerste aflevering van De Pen & Het Zwaard terug te kijken.
