Cultuurtip: Novecento thuis bij Porgy Franssen
Het is tot nu toe goed bevallen, en dus gaat Porgy Franssen op herhaling: van 26 mei tot en met 11 juni speelt de acteur de monoloog Novecento van Alessandro Baricco in zijn eigen huis. “Het prachtige uitzicht in combinatie met de net zo prachtige vertelling van Baricco bleek een schot in de roos.”
Waarom sprak Novecento u zo aan, zelfs tot ontroeren aan toe?
“Baricco, de schrijver, toont zich met deze tekst een waarlijk groot schrijver. Hij werkt met metaforen en onbewuste processen. Hier en daar is het bijna religieus te noemen. Poëtisch, anekdotisch, meeslepend en met een heerlijk gevoel voor taal en ritme. Op de een of andere manier krijgt hij het voor elkaar om deze tekst op een bijna onbewust niveau op aangrijpende wijze z’n werk te laten doen. Het is een soort uitdaging om me daarover niet teveel af te vragen. Want op het moment dat ik deze schitterende vertelling zou doorgronden, op het moment dat ik snapte waarom zijn woorden mij zo diep raken, zou ik het wellicht niet meer kunnen en willen spelen. Ik stort me er iedere keer weer in en ben al die jaren dat ik het op mijn repertoire hield, verbaasd geweest over het effect van zijn tekst op mijn ziel. Dat klinkt misschien hoogdravend, maar zo is het echt voor mij. Als deze man de bijbel had geschreven was ik gelovig geweest, bij wijze van.”
U doet nu alles alleen?
“Toen ik deze vertelling tien jaar geleden speelde was ik niet alleen. Orkater bracht de productie uit en Dirk Groeneveld regisseerde het. Er was techniek, een componist en een omgeving waar ik dagelijks heenging om te repeteren. Nu is het anders. Ik doe nu echt alles alleen. Stoeltjes huren, catering verzorgen, publiciteit; het komt allemaal op mij neer. Ik word in niets maar dan ook niets bijgestaan. En dat is mijn eigen keuze. Het kan niet anders, heb ook nul-budget. Vooral de publiciteit regelen is erg lastig. Mensen willen wel komen maar hoe laat ik het ze weten? Het is ook bepaald niet mijn sterkste kant. Als ik bijvoorbeeld een krant vraag om een artikel te schrijven denk ik dat het zo wel klaar is. Maar nee: na drie dagen bedenk ik me dan ineens, ach nee, hij had gezegd dat ik die en die moest bellen. En vervolgens haal ik alles door elkaar. Ik snap ineens heel goed waarom al die productiekantoren met vaak wel vijf dames en of heren zijn bemand.”
Waarom bij u thuis?
“Het simpele antwoord wás: omdat het kon! Er was een bedrijf hier beneden dat aan mij vroeg of ik iets voor ze wilde spelen. Ik zei: kom maar boven, dan doen we het daar. Het prachtige uitzicht in combinatie met de net zo prachtige vertelling van Baricco bleek een schot in de roos. Het publiek ging echt gelukkig naar huis.”
Moet er nog veel gebeuren voordat u het publiek kunt ontvangen?
“Er moet inderdaad nog een hoop gebeuren. Schoonmaken en ook koffie bij binnenkomst. Die schenk ik zelf in. Ik heb één hulp, maar die is er uitsluitend voor de techniek. Er moet een bordje bij het toilet en buiten een bord met pijlen. Het bed dek ik af en sommige dingen verstop ik. Verder moet ik de hele ruimte in een soort theatertje omtoveren wat ook nog een heel gedoe is. Spots, techniek, geluid, stoelen, inrichting keuken, noem maar op; alles moet worden veranderd. Het wordt daardoor pas vreemd als ze wég zijn, want voor de twee weken dat die ruimte zo blijft, is mijn huis niet helemaal mijn huis meer. Overdag geeft me dat het gevoel dat ik eigenlijk op de avond zit te wachten, dus vaak ga ik dan maar weg. Het is een hoop gedoe. Maar voor een dromer als ik ook een goeie ervaring.”
Het was dus voor herhaling vatbaar?
“Jazeker. Helaas zijn er, met betrekking tot de thuisvoorstelling, in mijn privé-omstandigheden veranderingen opgetreden waardoor mijn huis gehalveerd is. Er kunnen nu dus aanzienlijk minder mensen in. Dat maakt het weliswaar intiemer, maar het vergelijk met eerst doet de winnende meter toch naar ‘toen’ uitslaan – reden waarom dit wel eens de laatste reeks zou kunnen zijn. Neemt niet weg dat de vertelling magisch mooi blijft en ik het met heel veel liefde zal hernemen.”
Vindt u het niet heel persoonlijk om uw huis hier voor open te stellen?
“Ik heb daar totaal geen last van. Het publiek komt om iets moois te zien en ik vind het geweldig dat ik in de positie ben om ze dat dan ook te geven. Bovendien zijn ze allemaal ook zo weer weg en voor ik het weet sta ik weer moederziel alleen in mijn eigen ruimte. Bovendien heb ik nauwelijks meegemaakt dat ik me niet prettig voelde bij de mensen die hier binnenkomen. Een enkele keer misschien – dat hoort er bij. Maar dat weegt niet op tegen het geluk dat zo’n avond geeft.”
Hoe is het om een stuk te hernemen? Speelt u het nu anders dan eerst?
“Ja, ik merkte inderdaad dat ik het makkelijker vond om tonen te vermijden. Het wordt concreter. Hierdoor kan ik makkelijker de frisheid van de tekst pakken en dat is toch de essentie van toneelspelen: dat je het vermogen bezit om te herhalen, zonder in de valkuil van de routine te geraken. Het zal heus niet wezenlijk anders zijn – de tekst blijft precies dezelfde – maar het is erg prettig om inmiddels zoveel afstand te hebben. De tekstinterpretatie is zonder twijfel toch weer iets volwassener geworden. Even was ik bang dat het me erg veel tijd zou kosten om al die teksten weer in mijn hoofd te moeten stampen, maar dat viel enorm mee. Ongelooflijk hoe zoiets zijn plekje in je hersenen blijft behouden.”
Heeft u overeenkomsten met uw rol?
“Overeenkomsten met mijn rol? Wat is die rol dan? Die rol bestaat niet. In mijn visie bestaan er geen rollen. Ik leen mezelf uit aan een tekst. Je mag dat een rol noemen, tuurlijk. Voor mij is het meer een ‘schets’. En zo bestaan er nog wel meer hardnekkige misverstanden over acteren. Inleving? Geen idee wat dat is. Voelen? Zoals Lutz al zei: dat doe je thuis maar! Op een dieper niveau word ik erg gegrepen door de teksten van Baricco – dat heeft wellicht te maken met thema’s als eenzaamheid en ook: Wees gelukkig met wat je hebt en wil niet altijd hebben wat je niet hebt. Wie het kleine niet eert…”
Kaarten bestellen voor de huiskamervoorstelling kan hier. Meer informatie over Porgy Franssen vindt u op zijn website.
