De Syriëganger mist zijn patatje oorlog
De een zijn terrorist is de ander zijn vrijheidsstrijder. En, zo doet de documentaire Enkele reis naar het Kalifaat eens te meer inzien: de een zijn vreemdeling is de ander zijn kind.
Hoessein (40 à 50) spreekt niet accentloos, maar is welbespraakt, glimlacht veel, draagt een keurige bril en een gestreken overhemd van blauw Egyptisch katoen. De kijker die instapt verwacht een hoogleraar Midden-Oostenstudies, maar Hoessein is volgens het balkje linksonder in beeld ‘Vader van Meryem en Ilias’.
Dochter Meryem en zoon Ilias woonden in Zoetermeer bij hun moeder, de ex-vrouw van Hoessein. Daar leerde Meryem haar huidige vriend kennen. Het stel reisde af naar Egypte opdat Meryem daar Arabisch kon gaan studeren, zo wist Hoessein, totdat een medewerker van de AIVD hem opbelde. ‘Uw dochter is uitgereisd naar Syrië.’
De ex-vrouw van Hoessein hield nauw contact met Meryem, en reisde haar niet veel later achterna met zoontje Ilias – toen 15. Ilias kwam om bij een bombardement in Syrië, waar hij voor IS-militairen een wapendepot verdedigde. Ter nagedachtenis maakte Hoessein een altaar voor zijn zoontje, waarop hij memorabilia zette: twee judo-onderscheidingen van Ilias, drie speldmedailles van de avondvierdaagse, een foto van Ilias in judopak, zijn pyjamaatje van vroeger.
Klaas en Maya uit Zoetermeer wilden hun oude dag in een zonnig oord slijten, en kochten een jaar of wat geleden een prachtig optrekje in Egypte. Daar leerde hun dochter Mandy de Egyptische Yasser kennen. Mandy en Yasser trouwden, verhuisden naar Gouda, kregen kinderen. Het contact met opa Klaas en oma Maya werd verbroken, en ook zij kregen een telefoontje van de AIVD. Mandy, Yasser en hun vier kinderen wonen nu in Syrië.
Maria (eind twintig, vriendelijk maar kwetsbaar) heeft een zusje, Laila. Laila was een modelleerling op een katholieke school in de Achterhoek. Ze bedekte haar hoofd, bad naar Allah en in de beslotenheid van haar meisjeskamer radicaliseerde ze via het internet. Ook Laila woont in Syrië.
In Enkele reis naar het Kalifaat vertelt maker Hetty Nietsch een verhaal dat zelden, en beslist nog niet eerder op zo’n eerbiedige toon, op televisie is verteld: dat van de achterblijvers. Achterblijvers die op hun beurt weer een portret schetsen van de warme, jonge mensen die hen zijn ontnomen. Vol afschuw concludeert moeder Maya voor de camera: ‘Onze kleinkinderen lopen straks met een onthoofd hoofd.’
In de documentaire is ruimte voor nuance, voor empathie. De Marokkaanse Mohamed zag zoon Reda op 19-jarige leeftijd radicaliseren. Uit voorzorg stuurde hij hem voor onbepaalde tijd naar een oom in Antwerpen – regelrecht in de armen van Sharia4Belgium. Toen kwam het moskeebezoek, de baard, en plots zat Mohamed in Syrië.
Mohamed chat bij tijd en wijle met Reda. Hij maakt het goed. Hij heeft drie vrouwen en hoeft nooit te werken. En mist hij Nederland dan niet, waar hij zijn geliefden achterliet? ‘Ik miss pattje oorlog.’
Tussen de viskraam in Zoetermeer, de kaasmarkt in Gouda en de kerk in Lichtenvoorde raken jongens en meisjes besmet met gevaarlijke ideeën, hun ouders staan machteloos. De gelukkige ouders wier kinderen niet ten prooi vielen aan ronselaars en haatpredikers zullen het moeten doen met wat ze vernemen uit de media en de politiek. Nuance is soms ver te zoeken.
Enkele reis naar het Kalifaat, een bindend kijkadvies voor iedereen met een mening over radicalisering en IS, slaat een brug tussen het sprookjesachtige kalifaat en de Nederlandse straat. Dichter bij dan dit komt Syrië niet. Althans, dat mag je hopen als vader, moeder, broer, zus, grootmoeder of grootvader.
