Hoe EU-landen wapens naar Saoedi-Arabië verschepen
De brandhaarden in het Midden-Oosten blijven in hevigheid groeien en de verschillende kampen hebben voortdurend brandstof nodig, in de vorm van wapens. Sommige (Oost)-Europese EU-landen zien dit als een uitgelezen kans om van hun verouderde wapentuig af te komen.
Zij verkopen hun wapens massaal aan Saoedi-Arabië, en lijken zich daarbij niet te storen aan het feit dat dit land zo’n beetje alle mensenrechten aan haar laars lapt. En die handel, met als koplopers Tsjechië en Slowakije, maar ook landen als Bulgarije en Roemenië, is lucratief. Want aan oud (maar ook nieuw gefabriceerd) wapentuig is in het voormalige Oostblok immers geen gebrek, en ook staten uit het vroegere Joegoslavië pikken een graantje mee. Kroatië, Bosnië-Herzegovina, Servië en als laatste inhaker Montenegro mengen zich in de race om zoveel mogelijk van hun verouderde wapentuig naar de Saoedi’s te verschepen.
En volgens cijfers van het Balkan Investigative Reporting Network legt deze handel de betrokken landen bepaald geen windeieren. Sinds 2012 is er naar schatting voor zo’n 1,2 miljard euro aan wapens verhandeld, en het leeuwendeel hiervan (829 miljoen euro) ging naar Saoedi-Arabië. Maar dat land heeft zelf en hypermodern leger dat veelal gebruik maakt van een Amerikaans arsenaal.
Het is dan ook een algemene consensus dat het land de wapens uit Centraal-Europa en de Balkan niet gebruikt voor haar eigen leger, maar de transporten, onder anderen vanuit de luchthavens van Belgrado, Zagreb en Bratislava gaan rechtstreeks naar islamitische groeperingen aan het front die door Saoedi-Arabië ondersteund worden.
En dat is problematisch, aangezien er momenteel waarschijnlijk geen enkele partij in het Syrische conflict is die ‘schoon’ vecht (lees: geen oorlogsmisdaden pleegt). En daarnaast zijn de Saoedi’s zelf al een hele tijd een conflict aan het uitvechten in het nabije Jemen, waarbij veel burgerslachtoffers vallen. Het verhandelen van wapens aan een dergelijk regime is dus ethisch niet te verantwoorden.
Maar is deze handel ook illegaal? Volgens de Arms Trade Treaty (ATT) van de Verenigde Naties mogen er geen wapens verkocht worden aan een groepering die bekendstaat als een schender van de mensenrechten, of wanneer niet duidelijk is waar de wapens uiteindelijk naartoe gaan. Daarnaast hebben de betrokken EU-lidstaten nog een andere wet waar ze zich aan dienen te houden: The Common Position On Arms Export. Deze wet verplicht het de lidstaten om acht criteria te gebruiken alvorens wapens te verhandelen. De belangrijkste hiervan zijn ook weer de situatie van de mensenrechten en doorverkoop aan derden.
De wetten van de EU zijn bindend, en wat dat betreft is deze wapenhandel dus illegaal. Echter wordt er naar hartelust vanuit de EU aan Saoedi-Arabië verhandeld. Tot dusver is ons land de enige lidstaat die in maart van dit jaar een volledig handelsembargo oplegde. Vanuit Nederland gaat er sindsdien geen kogel meer naar het Arabische land, maar daarmee zijn we een uitzondering op de regel. Een volledig EU-embargo kwam niet van de grond, mede door intensief lobbyen van Saoedische diplomaten.
Want de financiële belangen zijn enorm, maar de risico’s voor de burgerbevolking zouden zwaarder moeten wegen. Want buiten het feit dat de wapens in handen komen van militante groeperingen die de steun van Riyad hebben, zijn er ook al uitvoerige berichten die duiden op het gebruik van oud Warschaupact/Joegoslavië-era wapentuig door de terroristen van de Islamitische Staat of de concurrenten van het Al-Nusra-front. Het is dus te hopen dat het onderzoek van The Balkan Investigative Network leidt tot maatregelen tegen deze alleszins schimmige handel.
