Spring naar de content

Waarom dottore Draghi de geldkraan langzaam moet dichtdraaien

Christiaan Barnard is een legende. De Zuid-Afrikaanse cardioloog, playboy en auteur, in 2001 op 78-jarige leeftijd overleden, werd in december 1967 op slag wereldberoemd toen hij in een ziekenhuis in Kaapstad met een team van specialisten voor het eerst een ‘geslaagde’ harttransplantatie uitvoerde. Groenteboer Louis Washkansky, een 59-jarige Poolse immigrant, kreeg het hart van de toen 25-jarige Denise Darvall, slachtoffer van een noodlottig motorongeluk. De operatiekamer in het Groote Schuur Hospital waar de transplantatie werd uitgevoerd, fungeert tegenwoordig als museum. Met op de operatietafel een heuse replica van Washkansky. Zelfs een kijkje in zijn borstkas behoort tot de mogelijkheden.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Jan Smit

Mario Draghi, voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB), werkt ook aan een levensgevaarlijke operatie. Sinds maart vorig jaar koopt de ECB maandelijks voor 80 miljard euro aan – voornamelijk – staatsobligaties om de inflatie en de groei in de eurozone aan te wakkeren. Vanmiddag maakt de Italiaan hoogstwaarschijnlijk bekend dat dit opkoopprogramma wederom met een half jaar wordt verlengd tot september 2017.

Gratis geld – de ECB betaalt met spiksplinternieuwe euro’s: dat lijkt het medicijn om de patiënt (de landen in de eurozone) uit coma (de crisis) te halen. De Europese centrale bankiers als een soort Jacobse en Van Es van De Tegenpartij (“Geen gezeik, iedereen rijk; samen voor ons eigen.”) Maar de plastische chirurgie van de ECB heeft weinig effect en heeft bovendien ernstige bijwerkingen.

Het opkoopprogramma en de lage rente halen weinig uit. De tientallen miljarden euro’s die de ECB maandelijks in het systeem pompt stimuleren de groei en de inflatie slechts marginaal – enkele tienden van procenten op jaarbasis. Het grootste deel blijft hangen op en rond de geld- en kapitaalmarkten. Beleggers verkopen hun obligaties tegen mooie rendementen en herinvesteren dit geld in aandelen, bedrijfsobligaties en andere vastrentende waarden. Met als gevolg dat die flink in koers stijgen.

Banken gebruiken het goedkope ECB-geld vooral om hun kapitaalbuffers te versterken. Bedrijven benutten de lage rente om hun schulden te verminderen en voor de inkoop van eigen aandelen. Dat laatste gebeurt op grote schaal. De afgelopen 3,5 jaar kochten Europese bedrijven voor een kleine 60 miljard euro aan eigen aandelen in. Onder hen Ahold Delhaize. Gisteren maakte het Nederlands-Belgische supermarktconcern bekend dat het 1 miljard euro uittrekt om zo de winst per aandeel op te krikken. Leuk voor de aandeelhouders, de koers gaat omhoog. Maar de reële economie schiet er geen biet mee op. Immers, het geld wordt niet geïnvesteerd.

Consumenten profiteren eveneens. Zij consumeren meer, lossen schulden af, sluiten hypotheken over en nemen nieuwe hypotheken tegen lagere rentes. De nieuwe gekte op de huizenmarkt is een teken aan de wand. Die aantrekkende consumentenbestedingen dragen bij aan de economische groei. Maar die bijdrage is grotendeels artificieel. De koopkracht staat al jaren onder druk.

En dat is nog niet het ergste. De nieuwe huizenbubbel kan maar zo knappen. Dat geldt ook voor de hyperventilerende aandelenmarkten. Een nieuwe beurskrach is zo geboren. Denk aan 1987, 2002, 2008 en de flitskrach van 2010. Zeker wanneer de opkoopregeling abrupt stopt en de rente snel stijgt is de kans op zo’n echec levensgroot.

De monetaire stimuli van de ECB hebben nog meer nadelen. Door de lage rente hebben landen met hoge schulden – Italië, Spanje, Griekenland – ineens een stuk lagere financieringslasten. Zij worden als het ware voor hun slechte gedrag beloond. Ze krijgen meer lucht, waardoor de druk om de overheidsbegroting structureel op orde te brengen afneemt.

Juist dat laatste is cruciaal. Alleen hervormingen kunnen ervoor zorgen dat de financiële huishouding van deze landen echt verbeterd. Hervormingen op de arbeidsmarkten, van de pensioenen, maar ook op de huizenmarkten – versnelde vermindering van de hypotheekaftrek in Nederland, om maar eens wat te noemen. Als het even kan in combinatie met het schrappen van de ozb, het eigenwoningforfait en andere lasten voor huiseigenaren.

In veel landen binnen de eurozone blijven deze hervormingen uit. Mede door de opkomst van de populistische partijen laten de zittende bestuurders dergelijke impopulaire ingrepen momenteel wel uit hun hoofd. In combinatie met het ‘ruimhartige’ monetaire beleid van de ECB staat deze passieve houding gelijk aan dansen op een vulkaan.

Waar de eerste harttransplantatie van dokter Barnard een lange voorbereidingstijd vergde – hij oefende eerste jarenlang op onder meer honden en andere dieren – is de zogeheten kwantitatieve verruiming van de ECB een sprong in het diepe. Met alle gevaren van dien. Wat bijvoorbeeld wanneer de inmiddels al meer dan 1,5 biljoen (1.500.000.000.000) euro aan opgekochte staatsobligaties onverkoopbaar blijken? Dan krijgen de wel kredietwaardige aandeelhouders van de ECB – lees Nederland en de andere rijke eurolanden – de rekening gepresenteerd. Koren op de molen van de PVV, AfD en andere eurosceptici.

Daarom is het te hopen dat Draghi en de 24 andere leden van de ECB-beleidsraad vandaag hun verantwoordelijkheid nemen en besluiten de geldkraan langzaam dicht te draaien.

Anno 2016 heeft een patiënt met een ruil- of donorhart een levensverwachting van ongeveer 15 jaar. Om zover te komen, is na de eerste ‘succesvolle’ open hart-operatie van dokter Barnard nog heel veel onderzoek verricht. Pas in 1983, nadat er een nieuw medicijn tegen afstotingsverschijnselen op de markt kwam, werd de overlevingskans groter.

Zoveel tijd is dottore Draghi niet gegund.egenwoordig