Is de VVD van positiviteitsgoeroe Rutte wel zo optimistisch?
Het VVD-verkiezingsspotje laat er geen twijfel over bestaan: Rutte is een stereotiepe optimist. Hij lacht de hele dag, en dat is heerlijk want: “Optimisme brengt je een stuk verder dan pessimisme”. Maar is optimisme slechts een lach op je gezicht, of is er meer dan dat? Is de VVD wel zo optimistisch als ze zelf zo graag verkondigen?
Het traditionele beeld is dat linkse politici pessimisten zijn en rechtse politici optimisten. De immer scherpe en joviale Hans Wiegel wordt niet voor niets gezien als prototype VVD’er. De PvdA-tijdgenoot van Wiegel, voormalig premier Joop den Uyl, was daarentegen eerder een stugge idealist.
Voor links is het glas halfleeg, voor rechts is het glas halfvol. De PvdA kijkt na vier jaar Rutte II terug op een kabinet dat nog niet genoeg heeft gedaan. De VVD kijkt naar datzelfde kabinet als een kabinet dat Nederland uit de crisis gehaald heeft. Natuurlijk had de VVD ook meer willen doen, en ziet ook de PvdA de positieve kanten, maar het beeld dat beide partij uitdragen is tegengesteld.
Voor links is het glas halfleeg, voor rechts is het glas halfvol.
Tekst gaat door onder de video.
Woordenboek Van Dale definieert optimisme als ‘de neiging om gunstige uitkomsten te verwachten’. Een positieve levenshouding dus, zoals het begrip elders wordt gedefinieerd. Het wereldbeeld dat de VVD er op na weet te houden, is echter helemaal niet zo positief. Het is vooral behoudend en probeert een bepaalde angst aan te spreken bij de kiezer. Het verhaal van de VVD is niet ‘we zetten ons in voor een gunstige uitkomst’. Het is eerder: ‘Laat ons jullie behouden voor een ongunstige uitkomst’. Dit lijkt misschien een nuanceverschil, maar raakt wel de kern van het begrip optimisme.
Conservatisme
Mark Rutte noemt zichzelf veelvuldig een liberaal en koppelt dat zelf direct aan zijn optimisme. Als we de analyse van het VVD-verkiezingsprogramma door De Correspondent-hoofdredacteur Rob Wijnberg mogen geloven kan die stempel liberalisme echter vele malen beter vervangen worden door conservatief. De woorden ‘blijven’ (98x), ‘houden’ (45x) en ‘behouden’ (20x) komen ongekend veel vaker terug dan de woorden ‘verbeteren’ (16x), ‘veranderen’ (9x) en ‘innoveren’ (2x).
Het programma dat ironisch genoeg begint met de zin ‘In onze hele geschiedenis zijn wij Nederlanders voor niemand bang geweest.’ is bovendien een pamflet van angst. Volgens Wijnberg schept het programma een beeld alsof de dijken ieder moment op doorbreken staan, en ook bij Vrij Nederland keken ze verbaasd op van zinnen als ‘Terroristen hebben als doel onze manier van leven te vernietigen en te vervangen door hun eigen barbaarse maatschappij.’ Hoe ze hun angst ook proberen te combineren met hyperpositieve uitspattingen, (‘dat fantastische Nederland’) ze is niet te rijmen met optimisme.
Hoe de VVD haar angst ook probeert te combineren met hyperpositieve uitspattingen, ze is niet te rijmen met optimisme.
Standpunten
Het wereldbeeld en het gedrag van de partij zijn niet gelijk. De VVD gedraagt zich wel optimistisch, maar de inhoud is dat allerminst. Dit blijkt ook als je kijkt naar hun inhoudelijke standpunten. Kijk bijvoorbeeld naar de vluchtelingenproblematiek. Voor de VVD bieden nieuwkomers in ons land geen kansen, maar vormen deze een bedreiging. Men verwacht klaarblijkelijk dat de komst van deze nieuwkomers een negatieve uitkomst oplevert, niet bepaald optimistisch.
Het immigratiebeleid is gecompliceerde materie in deze tijd. Een greep uit meer tijdloze VVD-punten dan. Neem bijvoorbeeld het drugsbeleid. De VVD is een tegenstander van het volledig legaliseren van (de gehele productieketen van) softdrugs. Ze stemden dan ook tegen de ‘wietwet’. Rutte vindt het ‘grote rotzooi’. Nou wil ik niet bepleiten dat softdrugs goed zijn voor de gezondheid maar het zou toch van een positief mensbeeld pleiten om de verantwoordelijkheid bij de burger te leggen. Klaarblijkelijk verwacht de VVD een negatieve uitkomst wanneer ze dit zouden doen. Het is ogenschijnlijk optimistischer om te zeggen: wij vertrouwen op een goede uitkomst wanneer wij de burgers voorlichten en vervolgens zelf laten kiezen.
De VVD verwacht dat de komst van deze nieuwkomers negatief uitpakt, niet bepaald optimistisch.
Nog ééntje dan: de sociale zekerheid. Gesimplificeerd komt het er op neer dat de VVD de volgende redenatie volgt: uitkeringen moeten relatief laag blijven zodat er een prikkel blijft om te gaan werken. Het linkse tegenargument daarop is: mensen willen echt wel werken, ook als de uitkering hoger is en de financiële prikkel dus minder. Het oordeel welk van de twee standpunten van een positiever, optimistischer mensbeeld uitgaat laat ik voor het gemak aan u.
Klimaat
Dit is natuurlijk een selectie aan standpunten. Waar Rutte bijvoorbeeld wel heel optimistisch over is, is het klimaat. We hoeven van onze premier niet ‘de verwarming een graadje lager te zetten en te consuminderen’ maar we moeten ‘de enorme Nederlandse innovatiekracht inzetten om die problemen op te lossen.’ Dit is inderdaad een optimistische kijk, zeker voor een partij die een passage waarin stond dat ‘de opwarming van de aarde tot stijgende zeespiegels leidt’ uit haar verkiezingsprogramma liet schrappen. Ik zal wel weer een pessimistische zuurpruim zijn, als ik zeg dat juist het klimaatprobleem weinig reden tot optimisme geeft.
Optimismeopperhoofd Mark Rutte staat positief in het leven, alleen zijn politieke standpunten blijven achter.
Tekst gaat door onder het filmpje
Dat optimismeopperhoofd Mark Rutte positief in het leven staat, durf ik niet te betwijfelen. Vrijwel elk interview stelt hij dat tentoon. Alleen zijn politieke standpunten blijven achter. Dat de VVD de optimistische uitstraling van Rutte spint als campagnestrategie is begrijpelijk, elke partij is op zoek naar het beste frame. Het draagt ook bij aan het gewenste contrast met Wilders die in de beeldvorming bekend staat om zijn negatieve, pessimistische kijk. Gekeken naar de inhoud valt het echter op dat de PVV in de Kamer het vaakst meestemt met, u raad het al, de VVD.
In Engeland draagt de grootste partij met trots de naam Conservatives. Het woord conservatisme verkoopt in Nederland echter niet, daarom noemt de VVD zich liberaal. Het pessimisme verkoopt evenmin, daarom noemt de VVD zich optimistisch.
