We kennen de onmenselijke gruwelen van chemische wapens al langer dan Syrië
De afgelopen week werden we opgeschrikt door gruwelijke beelden van een chemische aanval in Syrië. Aanvallen met chemische wapens brengen terecht een hoop verontwaardiging teweeg. Maar waarom is dat zo? Wat maakt chemische wapens gruwelijker dan conventioneler wapentuig?
Het Syrische regeringsleger gebruikte naar alle waarschijnlijkheid het gruwelijke saringas op haar bevolking. Maar hoe gruwelijk ook, het inzetten van dit soort wapentuig is eigenlijk van alle tijden. Zo katapulteerden we in de Middeleeuwen met pest en andere ziekten besmette doden over stadsmuren.
De mens laat zich in het uitroeien van zijn medemens doorgaans van een zeer inventieve kant zien. Van vergiftigde pijlen in India naar het bewust creëren van giftige rookwolken; we hebben het allemaal gedaan. Maar met de technologische vooruitgang in de negentiende en met name de twintigste eeuw worden deze wapens pas echt een factor van belang. Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog ziet voor het eerst op enorme schaal een gebruik van deze wapens.
De Eerste Wereldoorlog
Honderdduizenden soldaten verloren in de loopgravenoorlog het leven door het gebruik van chemische wapens, waaronder mosterdgas en chloorgas. Terwijl de gassen niet altijd even effectief waren – het draaien van de wind kon de gifaanval zomaar omkeren –, zaaiden ze aan de ontvangende kant van de loopgraven enorm veel angst. Een granaataanval of geweersalvo kondigde zich meestal nog aan, maar gas is onzichtbaar, en zorgde bovendien voor een gruwelijke dood. Of zoals een wereldberoemd gedicht uit 1917 van een soldaat uit het Britse leger, Wilfred Owen, het beschrijft: ‘We verbranden en verdrinken tegelijk’.
De Genève-conventie van 1925
‘Dat nooit meer’, was de (naïeve) gedachte vlak na deze grootste slachtpartij die de mensheid (toen) ooit gezien had, en het eerste verdrag op het verbieden van het gebruik van chemische wapens dateert alweer uit 1925. De Eerste Wereldoorlog was net afgelopen en met de slagvelden van Verdun en de oevers van de Somme nog vers in het geheugen werd er tussen de voormalige strijdende partijen afgesproken dat het gebruik van ‘verstikkende en vergiftigende wapens, alsmede bacteriologische wapens’ voortaan verboden waren. Niet dat iemand zich daar vervolgens wat van aan ging trekken overigens, want er stond alweer een nieuw gewapend globaal conflict voor de deur.
De Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de nadrukkelijk verboden wapens ook veelvuldig ingezet. Meest bekende voorbeeld is natuurlijk het Zyklon-B gas – oorspronkelijk een pesticide – dat in de vernietigingskampen van de nazi’s werd ingezet. Maar ook de Japanners waren berucht om hun gebruik van zowel chemische als biologische wapens, met name in China. Hoewel er weinig voorbeelden van geallieerd gebruik zijn, hadden alle strijdende partijen zonder uitzondering enorme hoeveelheden chemische wapens opgeslagen.
Agent Orange en Agent Blue
Tijdens de Vietnamoorlog maakten de Amerikanen veelvuldig gebruik van het chemische ontbladeringsmiddel Agent Orange en het minder bekende Agent Blue, dat als doel had gewassen te vernietigen. Dat die gewassen niet louter dienden om de Vietcongstrijders te voeden is – zoals dat genoemd wordt – collateral damage.
Naast verhongering onder de bevolking zorgden beide Agents voor gezondheidsklachten die generaties doorwerken. Wie op Google Agent Orange intoetst, krijgt gruwelijke beelden van misvormde kinderen en totaal vernietigde regenwouden, die tot op de dag van vandaag niet hersteld zijn.
Hardleers
Als er een ding van de geschiedenis geleerd kan worden, is dat we als mensheid zeer hardleers zijn. Saddam Hoessein gebruikte in de jaren tachtig nog mosterdgas tegen Koerden en Iraniërs, en tijdens de oorlog in het voormalig Joegoslavië en beide Golfoorlogen werd er door de Amerikanen gebruik gemaakt van met verarmd uranium verzwaarde bommen en kogels.
Deze rommel zorgt twintig jaar na dato nog steeds voor doden, zowel onder de lokale bevolking als militairen die uitgezonden waren naar de streken. Zo is het ‘Balkansyndroom’ een internationaal begrip, met name Italiaanse militairen zouden tijdens hun uitzending in het huidige Servië en Kosovo veelvuldig blootgesteld zijn aan verarmd uranium.
Langetermijneffecten
Daar ligt de werkelijke gruwelijkheid van dit soort wapentuig, en de reden waarom de inzet ervan tot zoveel walging leidt. Ieder wapen is natuurlijk bij voorbaat onmenselijk, maar net als een landmijn kunnen de effecten van de inzet van chemische en biologische wapens nog generaties lang doorwerken, met alle gevolgen voor geestelijke en lichamelijke gezondheid.
Of we deze barbaarsheid ooit definitief van ons af kunnen schuiven? Je kan er altijd op hopen, maar de (recente) geschiedenis laat helaas anders zien.
