De VN doet een (ogenschijnlijk kansloze) poging om kernwapens te verbieden
De Verenigde Naties gaan zich hard maken voor een totaalverbod op nucleaire wapens. In het conceptverdrag over het verbod op nucleaire wapens spreekt de VN zijn diepe bezorgdheid uit over de gigantische humanitaire gevolgen die gepaard gaan met het gebruik van kernwapens. Zeker in deze onzekere tijden met een onvoorspelbaar Noord-Korea, lijkt de mogelijkheid tot het gebruik van kernwapens schrikbarend realistisch. Als oplossing draagt de VN dus een verbod aan. De vraag is echter hoe kansrijk deze poging is.
Het conceptverdrag komt voort uit een besluit van de Algemene Vergadering van de VN afgelopen december. 113 landen stemden toen voor, onder wie geen enkel land dat in het bezit is van kernwapens. 35 landen stemden tegen en 13 onthielden zich van stemming. Bij die dertien landen hoorde onder meer Nederland. Het onthouden van stemming door Nederland is opvallend aangezien in april van het afgelopen jaar een kamermeerderheid de ambitie uitsprak om actief een kernwapenvrije wereld na te streven. Ook minister Koenders heeft toen toegezegd zich actief in te gaan zetten voor onderhandelingen over een internationaal verbod op nucleaire wapens.
Nederland
Nu puntje bij paaltje komt valt het dus wel mee met de ambitie van Nederland. In de officiële verklaring over de onthouding geeft Nederland een aantal verklaringen. Een van die verklaringen is dat een verdrag alleen zin heeft als zowel de landen met als zonder kernwapens het plan ondersteunen. Hetgeen niet alleen een open deur is maar bovendien een beetje neigt naar een cirkelredenering. De enige manier om anderen over te halen is immers om je in volle overtuiging achter een plan te scharen.
MAD
Toch raakt het conceptverdrag een gevoelige snaar. Negen landen hebben (vermoedelijk) kernwapens in hun bezit: de VS, China, Rusland, Frankrijk, Groot-Brittannië, India, Pakistan, Israël en Noord-Korea. Geen van deze landen steunt het plan. Ze houden elkaar in een houdgreep, een heus prisoners dilemma. Deze landen berusten in de militaire strategie van Mutual Assured Distruction (MAD), zoals we dat van de Koude Oorlog kennen. Deze theorie gaat ervan uit dat wanneer land A een kernbom gooit op land B, dat zou land B hetzelfde doen bij land A. Omdat land A dit weet, zal het die kernbom nooit gooien. Dus: Noord-Korea zou Amerika niet aanvallen met kernwapens, omdat het dan voor zijn eigen ondergang zou tekenen. Als één land dus geen kernwapens heeft, wordt het evenwicht doorbroken.
Alleen wanneer alle landen tegelijk hun kernwapens opgeven, kunnen ze allen met een gerust hart gaan slapen. Dit is precies het doel van dit conceptverdrag van de VN. Het probleem is echter dat landen als de Verenigde Staten er nooit op zullen vertrouwen dat de Noord-Korea’s van deze wereld hun kernwapens weg doen. Om het evenwicht niet te verstoren, moet Amerika in dit voorbeeld dus de eigen kernwapens behouden.
Vervolg
In de drie weken durende VN-vergadering die half juni gepland staat, is het conceptverdrag één van de discussiepunten. De voorzitter van de conferentie en moeder van het conceptverdrag, de Costa Ricaanse ambassadeur Elayne G. Whyte Gómez, omschrijft het verdrag als een ‘synthese van de vele gebieden waar de visies van de staten samenkwamen’. Problematisch aan deze stelling is dat de groep tegenstanders van uitbanning van kernwapens de onderhandelingen heeft geboycot. Deze ‘synthese’ is dus tot op zekere hoogte een synthese van de voorstanders van een verbod op kernwapens.
Gómez verwacht dat er revisies op het concept uit de komende vergadering zullen rollen. Dat lijkt echter het meest optimistische scenario. Alle vijf de permanente leden van de VN-Veiligheidsraad (allen in het bezit van kernwapens) lijken geen enkele blijk te geven van een intentie hun wapens weg te doen. Hoe mooi de ambitie van de Verenigde Naties om kernwapens te verbieden ook is, is een ogenschijnlijk kansloze poging.
Het hoogst haalbare lijkt een verdrag tussen landen zonder kernwapens, om geen kernwapens te hebben. Hetgeen betekent dat er de facto waarschijnlijk niks gaat veranderen.
