Spring naar de content
bron: Pexels

Sociale media maken ons juist mínder sociaal

Ondanks alle sociale media waar vrijwel iedereen tegenwoordig toegang tot heeft, is eenzaamheid een groeiend probleem. En dat terwijl sociale media vooral de jongere generatie juist steeds meer mogelijkheden tot contact biedt.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Maaike Posthuma
eenzaamheid
Beeld:

Eenzaamheid is geen — zoals vaak gedacht wordt — een ouderenprobleem. Over het algemeen verschilt het percentage mensen dat zich ‘erg eenzaam’ voelt niet dramatisch tussen leeftijdsgroepen. Zo’n vier procent van de 35- en 45-jarigen voelt zich erg eenzaam, terwijl zo’n zeven procent van de 75-plussers zich zo voelt. De laatste jaren groeit eenzaamheid juist steeds meer, opvallend genoeg juist ook onder jongeren. Misschien wel dankzij sociale media.

Internetziekte

Psychiater Bram Bakker, werkzaam bij Medisch Expertise Centrum Sitagre, ziet het aantal jongeren met psychische klachten groeien. “De jongeren van nu raken in een burn-out en hebben allerlei klachten die de jongeren van dertig jaar geleden niet hadden. Eenzaamheid is daar één van.” Het lijkt alsof eenzaamheid een epidemie wordt. Bakker is daar stellig in. “Ik vind het een internetziekte geworden. Jongeren kunnen bij wijze van spreken twitteren met de president van Amerika, maar omgaan met ongemakkelijke gevoelens? Dat leren ze nergens.”

eenzaamheid
Beeld:

Sociale media zorgen voor contact met anderen, maar heeft geen vervangende rol hierin. Applicaties als Twitter en Facebook vervangen geen face-to-face contact, volgens Bakker. “Truttige dingen zoals knuffelen kan niet op deze platforms. We hebben meer nodig dat alleen maar iets lezen van of typen naar iemand anders. De nabijheid van anderen moeten we ruiken, voelen en ervaren.”

Individualisering

Eenzaamheid kan ontstaan door persoonlijkheidskenmerken, een gebrek aan sociale vaardigheden of laag opgeleid zijn. Mensen die eenzaam zijn hebben weinig emotionele steun van hun omgeving, wat op de lange termijn ongezonde effecten heeft. Bij ouderen komt eenzaamheid gauw door de vermindering van mobiliteit of het verlies van dierbaren.

Maar eenzaamheid onder jongeren komt vaak door hele andere zaken. Volgens Bakker is dit een effect van de individualisering. “Het devies is tegenwoordig toch dat je jezelf moet redden. Presteren als individu is heel belangrijk geworden en deel uitmaken van een groep zoals bijvoorbeeld een sportclub wordt steeds minder van belang.” Eenzaamheid lijkt een symptoom van een samenleving die ons inprent dat we altijd succesvol, onafhankelijk en zelfstandig moeten zijn.

De tekst gaat verder onder het filmpje.

‘Dat tussengedoe is veel belangrijker’

Denker des Vaderlands René ten Bos ziet hier de invloeden van de Amerikaanse psychologie op onze maatschappij. “Die stroming in de psychologie probeert mensen helemaal klaar te stomen voor een speurtocht naar hun innerlijke zelf. Leidinggevenden zijn tegenwoordig ook altijd erg geïnteresseerd in hun eigen individuele integriteit en authenticiteit.”

Dit is volgens Ten Bos geen positieve ontwikkeling, want hierdoor focussen mensen zich steeds meer op zichzelf. “We denken dat zaken als creativiteit of kennis op sommige gebieden in individuen zit, terwijl het in feite iets is dat zich afspeelt tussen mensen. Dat tussengedoe is veel belangrijker dan wat zich in ieders hoofd afspeelt.”

Eenzaamheid als psychiatrische diagnose

Bakker ziet het in zijn eigen vak ook veranderen. “Wat je krijgt is dat dit soort fenomenen worden omgezet tot een psychiatrische diagnose. Mensen worden behandeld als een ziek individu, en krijgen van de dokter een pilletje tegen depressie.” Terwijl de oplossing voor het probleem volgens hem in de overkoepelende samenleving ligt. “In het onderwijs kan er veel meer aandacht komen voor het delen van ongemakkelijke emoties. Heel veel jongeren weten nu niet hoe dat moet.”

eenzaamheid
Beeld:

Ten Bos is wat voorzichtiger met deze conclusie. “Er moet tegenwoordig in het onderwijs altijd overal aan gedacht worden. Soms wordt dat ook wat teveel. Kinderen moeten gewoon leren, klaar.” Maar hij erkent ook de gevaren van de prestatiemaatschappij en het effect van constante evaluaties waaraan kinderen onderhevig zijn. “Ik zie het ook bij mijn eigen kinderen. Al die cijfers op hun schoolrapporten zeggen iets over hen, maar niet over hoe ze samenwerken of hoe ze met anderen omgaan. Dus die neiging van mensen om heel egocentrisch naar zichzelf te kijken is er vroeg genoeg ingestampt.”

‘Eenzaam, maar niet alleen’

De mythe bestaat dat mensen met veel anderen om zich heen nooit eenzaam zijn. Maar een grote kennissenkring hebben betekent niet dat er altijd iemand klaarstaat in moeilijke tijden. Dit ziet Bakker ook in zijn praktijk. “Er zijn heel veel mensen die zeggen: ik heb genoeg contacten en kennissen, maar weinig vrienden.” Wilhelmina’s uitspraak ‘Eenzaam, maar niet alleen’ is dan ook een schot in de roos.

Betekent dit dan dat hoe vaker mensen op sociale media zitten, hoe eenzamer ze zijn? Volgens Bakker niet per se. “Internet is nog één van de weinige manieren om in contact te komen met die buitenwereld. Maar op Facebook worden bijvoorbeeld alleen de positieve dingen gedeeld, wat betekent dat mensen niets met hun ongemakkelijke emoties kunnen doen. Dat leidt tot ellende.”

De tekst gaat verder onder het filmpje.

Koerswijziging

Alleen zijn hoeft niet altijd iets slecht te zijn, zegt Ten Bos. Maar sociaal gezien is sociale afzondering niet echt geaccepteerd. Ten Bos ziet dat ook om zich heen. “Mensen doen dingen niet meer alleen, zoals het maken een reis naar Azië of wat ik zelf gisteren deed, alleen op het terras zitten. Ik ben wel drie keer gevraagd of het goed met me ging. Nou, ik kan u verzekeren dat het heel goed ging met mij.”

Misschien zou er in de samenleving een koerswijziging moeten plaatsvinden. Eentje die zich richt op de positieve effecten van alleen zijn, en waarin alleen naar de bioscoop gaan niet meer wordt afgekeurd. Een maatschappij waarin wordt gewaarschuwd voor de negatieve effecten van sociale media en de vereenzaming als gevolg ervan. En een samenleving waarin mensen leren om goed en levensecht contact met anderen te houden.

Dan wordt het nieuwe devies misschien wel: Alleen, maar niet eenzaam.